Vrijstelling en omzeilen van leerplicht: verzekerd in het buitenland en op reis?

In welke taal of talen voed je je kinderen op als je voor werk lang in het buitenland verblijft, of gaat emigreren? Voor welke taal kies je wanneer je daarnaast ook nog binnen je gezin te maken hebt met meerdere hoofdtalen?

• verblijf je voor langere tijd in het buitenland, dan krijgt je kind met meerdere talen te maken; met name de kerntaal of -talen binnen het gezin en de hoofdtaal die in het land van bestemming wordt gesproken.
• daarbij komt het geregeld voor dat men binnen één gezin te maken heeft met meerdere hoofdtalen; je partner spreekt een andere taal dan jijzelf.
• in sommige gevallen wordt dan ook nog eens gekozen voor een derde 'hoofd'taal, veelal Engels; beide partners beheersen deze hoofdtaal dan niet als hun moedertaal.
• de meeste ouders hebben er een sterke voorkeur voor om het kind in de eigen taal op te voeden; die wordt het beste beheerst en daarin kan men zich het beste uitdrukken, in die taal kunnen complexere zinnen worden gemaakt en als ouder beschik je in die taal over een grotere woordenschat.
• voor kinderen levert dat uiteraard uitdagende omstandigheden op; bijvoorbeeld als je kind wilt kunnen communiceren met opa's en oma's die alleen hun eigen taal goed beheersen, als je voor langere tijd op één locatie in het buitenland woont en je kind naar de lokale of internationale school gaat.
• de meeste gezinnen kiezen voor een situatie waarin het kind twee, drie of vier talen leert beheersen: de kerntaal van mama, de kerntaal van papa, eventueel de derde gemeenschappelijke (gezins)taal en de vierde taal, die lokaal wordt gebruikt.
• daarbij kiest men veelal de strategie van 'één ouder, één taal' (OPOL: one parent, one language); dat biedt vele voordelen maar soms ook een nadeel, wanneer het kind een gesprek voert met beide ouders tegelijk.
• buitenshuis, in de meeste gevallen op school, leert het kind dan de taal van het land waarin jullie wonen.
• uit onderzoek blijkt dat de meeste kinderen heel flexibel om kunnen gaan met meerdere 'voer'talen en daarbij ook heel goed kunnen switchen tussen deze talen, er niet zo snel van in de war raken.
• door je kind in meerdere talen op te voeden kan het zich in alle voor hem of haar belangrijke omgevingen (goed) redden met taal; daarmee maak je de wereld van je kind groter, waar het later veel aan kan hebben.
• kinderen die één taal beheersen en vervolgens worden geconfronteerd met een andere, nieuwe, taal hebben meestal een 'stille periode'; kinderen stoppen dan een periode (ongeveer 6 maanden) met praten, in die periode wordt de nieuwe taalinformatie in het hoofd verwerkt.
• je kind zal in het algemeen niet alle talen evengoed beheersen, maar dat is veelal ook niet zo'n probleem; een niet perfecte taalbeheersing belemmert een kind over het algemeen niet om te communiceren met anderen.
• ook baby's raken zelden verward wanneer ze meerdere talen om zich heen horen; baby's letten over het algemeen veel meer op de intonatie waarop iets wordt gezegd, niet zozeer op de letterlijke woorden die worden gezegd.
• vanaf ongeveer 12 maanden zeggen de meeste kinderen hun eerste echte woordjes; je kind bedoelt dan ook echt iets met de klank die wordt gemaakt; vanaf ongeveer 18 maanden worden eerste kleine zinnen gemaakt, met twee woorden.
• een kind dat meerdere talen leert, gaat vanaf zo'n 13 maanden synoniemen gebruiken: hij benoemt hetzelfde ding in twee talen. Vanaf ongeveer 19 maanden gaat het kind de juiste taalkeuzes maken naar mensen toe. Tot zo'n drie jaar mixt het kind de woorden nog vaak door elkaar of combineert het kind meerdere talen in één zin. Dit gaat veelal vanzelf over naarmate het kind meer woorden leert.
• onderzoek leert dat meertalige kinderen over het algemeen beter abstract kunnen denken, zich beter kunnen concentreren, beter technisch kunnen lezen, sowieso een beter taalgevoel ontwikkelen, beter hun moedertaal leren (omdat er meer verbanden worden gelegd) én zich beter kunnen verplaatsen in andere culturen.

Leerplicht & uitschrijven

• als je je niet uitschrijft uit Nederland, is je kind nog steeds leerplichtig in Nederland
• als je verwacht dat je kind later in Nederland een beroeps- of universitaire opleiding gaat volgen, is een Nederlandse vooropleiding belangrijk
• als je je voor de duur van je buitenlandverblijf uitschrijft uit Nederland, is de Leerplichtwet niet langer van kracht. Je krijgt dan te maken met de wetgeving van het land waar je je inschrijft, die af kan wijken van de Nederlandse wetgeving.
• als je je niet uitschrijft uit Nederland (check de voorwaarden of dit überhaupt kan) neem dan ruim voor vertrek contact op met de leerplichtambtenaar van de gemeente waar je ingeschreven blijft. Je moet kunnen aantonen dat je kind tijdens de afwezigheid onderwijs krijgt dat voldoet aan de wettelijke eisen; bijvoorbeeld een combinatie van lokaal onderwijs met moedertaalpakketten, onderwijs op afstand of een totaal Nederlands onderwijspaket.

Tips

• speciale faciliteiten als logopedie, fysiotherapie en remedial teaching zijn in het buitenland veel minder voorhanden
• schoolgeld voor internationaal onderwijs kan hoog oplopen
• vraag op tijd de huidige school van je kind in Nederland om een overdrachtsdossier samen te stellen. Waar het kan c.q. al bekend is, is het handig om vooraf contact op te nemen met de onderwijsinstelling in je nieuwe  woonomgeving. Vraag welke informatie daar nodig is, zodat de huidige school daar rekening mee kan houden bij het samenstellen van het dossier.
• besteed, eenmaal in het buitenland, sowieso extra aandacht aan huiswerk, sommige scholen in het buitenland geven veel huiswerk op

• in beginsel is de leerplicht in Nederland een schoolplicht: je kind moet fysiek aanwezig zijn op een schoollocatie.
• ouders die bijvoorbeeld in een circus of op een kermis werken ondervangen dit bijvoorbeeld door een Rijdende School: een bus die formeel is toegewezen als schoollocatie.
• een leerplichtambtenaar zal in principe alleen in bijzondere gevallen (veelal niet zijnde een gezinswens om een wereldreis te maken) een uitzondering op deze wet maken.
• het beleid per gemeente, of soms zelfs binnen één gemeente, verschilt echter aanzienlijk, waardoor soms gezin A wel en gezin B geen toestemming kan krijgen voor onderwijs-op-afstand tijdens bijvoorbeeld een lange reis of wereldreis. Je kunt een leerplichtambtenaar treffen die openstaat voor argumenten, of een die strict de wet handhaaft en geen akkoord geeft.
• er zijn verschillende organisaties die een meer gestructureerde of zelfs geaccrediteerde vorm van onderwijs-op-afstand aanbieden. Sommige organisaties hebben daarbij veel expertise opgebouwd als het gaat om leerplichtwet en argumentatie, andere niet of minder.
• sommige organisaties die onderwijs-op-afstand organiseren hebben een formele erkenning als "school in het buitenland" voor specifieke doelgroepen, waarbij "expats" wel en "wereldreizigers" niet zijn aangewezen. Dergelijke scholen krijgen, net als iedere school in Nederland, periodiek de onderwijsinspectie langs en moeten voldoen aan de onderwijskerndoelen.
• toch kan het zijn dat de leerplichtambtenaar een dergelijke organisatie alsnog niet erkent, omdat niet wordt voldaan aan de eis dat het kind de school ook met voldoende regelmaat fysiek bezoekt

Leerplicht

• wanneer je niet meer in Nederland was ingeschreven en terugkeert uit het buitenland, dan schrijf je je zo snel als mogelijk weer in bij de gemeente waar je gaat wonen
• daarmee word je weer opgenomen in de Basisregistratie Personen
• automatisch gaat er een melding naar de leerplichtambtenaar van je woongemeente
• deze checkt na verloop van tijd of je kind weer gekoppeld is aan een school; zo niet dan neemt hij of zij contact op
• uiteraard vergt deze procedure enige tijd en kost ook de aanmelding bij een school enige tijd; daar wordt rekening mee gehouden

Scholing

• hou er wel rekening mee dat wanneer je terugkeert naar Nederland, de (oude/nieuwe) school in Nederland zal vragen naar het onderwijs van je kinderen tijdens het verblijf in het buitenland, met eventuele aanvullende tests.
• als je kunt aantonen dat je bv. met afstandsonderwijs, al dan niet aanvullend op een lokale school, je kind "op niveau" hebt gehouden, voorkom je dat een school beslist dat je kind een of meerdere jaren moet overdoen.
• heeft je kind in het buitenland fysiek op een school gezeten, begin dan al tijdig (voor daadwerkelijke terugkeer) met het samenstellen van een onderwijsdossier

Lees meer aandachtspunten omtrent de overgang van onderwijs in het buitenland naar onderwijs in Nederland in de Keuzehulp bij Terugkeer voor abonnees.