Nationaliteit: verzekerd in het buitenland en op reis?

Wanneer hou je de Nederlandse nationaliteit bij lang verblijf in het buitenland of emigratie?

Het recht op een nationaliteit is essentieel voor iedere burger, omdat dit bepaalt in hoeverre hij aanspraak kan maken op bepaalde rechten en voorzieningen in het betreffende land, en eventueel de supranationale gemeenschap (bv. de EU). Denk aan burgerschapsrechten, het recht op voorzieningen/diensten en het recht van vrije in- en uitreis.

Ga je emigreren, dan verlies je NIET automatisch de Nederlandse nationaliteit.

• cruciaal daarbij is dat je telkens TIJDIG je paspoort of identiteitskaart (en/of dat van je partner, kinderen) verlengt
• noteer dus zorgvuldig alle afloopdata en plan een ruime periode daarvóór de verlenging in
• het netjes en tijdig verlengen van je paspoort of id-kaart is echter geen garantie op het behouden van de Nederlandse nationaliteit; lees hieronder meer omtrent het verliezen van je Nederlandse nationaliteit
• dubbelcheck zélf altijd procedures en regelingen; beleid en wetgeving is in onderzoek en kan uiteraard altijd worden aangepast
• lees ook meer bij "Hoe lang is je paspoort (e.d.) geldig" en "Hoe werkt verlengen-vernieuwen"
• iedereen met de Nederlandse nationaliteit kan op grond van de Paspoortwet een Nederlands paspoort aanvragen. Bij elke aanvraag toetst de overheid of je als aanvrager (nog) in het bezit bent van de Nederlandse nationaliteit

Wanneer verlies de Nederlandse nationaliteit?

Ben je meerderjarig, dan verlies je de Nederlandse nationaliteit "van rechtswege" (dat wil zeggen 'automatisch' op basis van de Rijkswet op het Nederlanderschap), onder andere als:

1. je vrijwillig een andere nationaliteit aanneemt (er zijn uitzonderingen, bijvoorbeeld als je getrouwd bent met iemand die die andere nationaliteit al heeft)
   • in sommige landen geldt de regel dat als je een huis wilt kopen, je de nationaliteit van het betreffende land moet hebben -> dat kan dus gevolgen hebben voor je Nederlandse nationaliteit!
   • ook voor het krijgen van een baan kan het soms voorwaarde zijn om de nationaliteit van het betreffende land te hebben
   • in sommige landen, bijvoorbeeld de Verenigde Staten, gelden bijvoorbeeld andere, minder gunstige, erfrechtregels voor buitenlanders. Je betaalt dan bijvoorbeeld veel meer erfbelasting als je samen een huis bezit en je echtgenoot overlijdt. Dan verlies je bij een negatief scenario naast je echtgenoot ook nog eens je huis als je niet de Amerikaanse nationaliteit hebt.
   • in sommige landen blijft het een moeizaam proces, wanneer je er voor langere tijd wil wonen en werken, om je verblijfsvergunning of werkvergunning (telkens) te verlengen -> dat is voor sommige Nederlanders reden om (ook) de lokale nationaliteit aan te nemen
   • in sommige landen is het voor mensen een overweging te kiezen voor (ook) een andere nationaliteit omdat simpelweg de tijd en kosten (lange reistijd naar locatie voor verlenging, met bijbehorende hoge reiskosten) voor het verlengen van het Nederlandse paspoort niet opwegen tegen de voordelen ervan; zeker als je niet van plan bent op korte termijn voor langere tijd in Nederland te verblijven -> maar je kan dan dus als oud-Nederlander ook niet meer incidenteel langer in Nederland verblijven, bv. in verband met familieomstandigheden. Je wordt dan visumtechnisch behandeld als iedere andere vreemdeling.
   • in incidentele gevallen verkrijg je bijvoorbeeld de nationaliteit van je woonland als eerbetoon (afgegeven door de president) of omdat dat automatisch gebeurt na een verblijf in het land van enkele maanden
2. als je een verklaring van afstand (van je Nederlandse nationaliteit) aflegt.
3. als je een dubbele nationaliteit had en minimaal 10 jaar aaneengesloten buiten het Koninkrijk der Nederlanden en buiten de Europese Unie woonde (zgn. 'tijdsverloop'). Tenzij
   • je van de genoemde 10 jaar minimaal 1 jaar toch binnen het Koninkrijk der Nederlanden of de Europese Unie woonde
   • je op tijd (vóórdat de 10 jaar is verstreken) een nieuw Nederlands paspoort (of verklaring van Nederlanderschap) hebt aangevraagd én hebt verkregen. Vanaf de dag dat je het paspoort ontvangt, begint een nieuwe periode van 10 jaar te lopen:
     • komt de 10-jaars termijn in zicht; hou dan extra rekening met de (soms lange) aanvraagperiode, waarvoor je vaak ook gelegaliseerde documenten nodig hebt die ook nog gecontroleerd moeten worden
     • de regel is dat binnen de termijn van 10 jaar een paspoort of verklaring moet zijn verstrekt; alleen de aanvraag daartoe is dus niet voldoende

Tips:

• 'van rechtswege' houdt in deze context in dat je de Nederlandse nationaliteit kwijt kan raken zónder dat je daar een bewuste handeling voor hebt verricht of zonder dat je daar vooraf actief over bent geïnformeerd door de Nederlandse overheid
• op dit moment is het eigen verantwoordelijkheid van Nederlanders in het buitenland om, als zij van plan zijn een andere nationaliteit aan te nemen, zich te (laten) informeren over mogelijke gevolgen vanuit de relevante wet- en regelgeving.
• er is geen actieve informatieplicht vanuit de overheid; je komt er dus vaak pas achter als je je paspoort wilt gaat verlengen (en dit niet meer blijkt te kunnen), of als je reist en aan de grens met Nederland komt
• het verlengd krijgen van je paspoort door een ambassade is geen garantie op het behoud van Nederlanderschap als achteraf blijkt dat je er toch geen recht op had: ambtenaren kunnen fouten maken in het toepassen van de (steeds aangepaste) wet- en regelgeving. De vele aanpassingen en uitzonderingen hebben in de loop der tijd ook steeds tot verschillende interpretaties -en fouten- geleid.
• check sowieso altijd de meest recente wetgeving (rijksoverheid), er wordt op meerdere terreinen onderzoek gedaan naar de wetgeving rondom (het verlies van) Nederlanderschap!
  • in sommige complexe gevallen, bijvoorbeeld bij automatisch verlies omdat ouders of grootouders ooit kozen voor een andere nationaliteit, is wetgeving uit meerdere tijdsframes van toepassing -> dat maakt het ook voor (internationale) rechtsspecialisten complex
  • de kennis en beantwoording van vragen omtrent nationaliteitszaken en wetgeving is sinds 2013 verhuisd van de buitenlandse posten naar een kenniscentrum/contactcenter in het departement in Den Haag; goedbedoelende medewerkers van buitenlandse ambassades of consulaten, of ambtenaren van gemeentes in Nederland, verwijzen bij complexe situaties ook steeds vaker naar dit kenniscentrum
• de huidige wet geeft geen ruimte voor afweging van persoonlijke omstandigheden van betrokkenen
• procederen tegen beslissingen omtrent het verlies van het Nederlanderschap is mogelijk, maar complex en wordt vaak sterk ontmoedigd door ambassades of de Nederlandse overheid; uit de praktijk blijkt dat procederen vaak kansloos is
• bij naturalisatie in je nieuwe woonland kan worden gesteld dat je de Nederlandse nationaliteit moet opgeven (dan word je daar dus actief over geïnformeerd en kun je een afweging maken), maar dit wordt lang niet altijd verplicht gesteld (en dan word je dus ook niet actief gewezen op mogelijke gev0olgen)
• ben je onbedoeld en ongewild je Nederlanderschap kwijtgeraakt en wil je de Nederlandse nationaliteit herkrijgen dan moet je als oud-Nederlander vaak eerst weer (een jaar) in Nederland gaan wonen op basis van een verblijfsvergunning van niet-tijdelijke aard. Dat betekent dus ook dat je (al dan niet met je gezin) terugverhuist naar Nederland en baan, huis, school etc. in je woonland van de andere nationaliteit opgeeft.
  • lees meer over het (opnieuw) verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit in de Keuzekit Terugkeren & Immigreren
• overweeg je sowieso een terugkeer naar Nederland, bijvoorbeeld na je pensioen of omdat je voor je ouders op leeftijd wilt gaan zorgen, let dan extra goed op de regels omtrent (het ongemerkt verliezen van) nationaliteit; voorkom dat de terugkeer een langdurig proces wordt met de immigratiedienst omdat je de Nederlandse nationaliteit onbedoeld verloren bent

Wanneer verlies je als minderjarige de Nederkandse nationaliteit?

• Minderjarigen verliezen niet zomaar de Nederlandse nationaliteit, maar er gelden wel andere, aanvullende en vaak ook redelijk complexe regels.
• Verlies treedt bijvoorbeeld wel af als ouders vrijwillig afstand doen van het Nederlanderschap of onafgebroken 10 jaar buiten het Koninkrijk of de EU hun hoofdverblijf hebben gehad. Maar ook daar zijn weer uitzonderingen op.
• Omdat het beleid in ontwikkeling is, blijft het raadzaam om tijdig en regelmatig veranderingen te checken als je wilt voorkomen dat je kind onverwacht 'automatisch' de Nederlandse nationaliteit verliest.

Wanneer gebruik je een 'Verklaring omtrent bezit van het Nederlanderschap'?

• Heb je je paspoort alleen nodig om je Nederlandse nationaliteit te bevestigen (bijvoorbeeld omdat je reist op het paspoort van de andere nationaliteit)? Dan is er ook een goedkoper alternatief dan een nieuw paspoort aanvragen: je kunt dan ook een 'Verklaring omtrent bezit van het Nederlanderschap' aanvragen bij de ambassade (digitaal of per post).
• Let op: je moet de verklaring wel aanvragen voordat je paspoort verloopt!

Er zijn verschillende gronden op basis waarvan landen staatsburgerschap toe kunnen kennen. De belangrijkste:

• in veel landen is het een gebruikelijke regel dat als één van de ouders staatsburger is van dat land, diens kinderen dat ook zijn. In sommige gevallen dient een kind dit voor een bepaalde leeftijd te bekrachtigen (bijvoorbeeld Japan).
• een aantal landen kent staatsburgerschap toe als men in dat land geboren is, ongeacht de nationaliteit van de ouders (bijvoorbeeld Canada). 
• landen kunnen ook staatsburgerschap toekennen op basis van een huwelijk met een van hun ingezetenen.
• naturalisatie: als 'vreemdeling' vraag je een land om de nationaliteit van dat land. Bij naturalisatie is het niet altijd vereist de oude nationaliteit op te geven.
• sommige landen vereisen (verplichten) aanname van de nationaliteit van dat land als je er voor langere tijd komt wonen of werken

Door combinaties van deze oorzaken kan je dus een meervoudige nationaliteit hebben. Zo kan een kind geboren in Canada uit een Nederlandse moeder en een Japanse vader aanspraak maken op die drie nationaliteiten.

Een dubbele nationaliteit kan prettig zijn, bijvoorbeeld:

• als je reist op basis van een reisdocument gekoppeld aan een nationaliteit waarop wereldwijd niet bijzonder positief wordt gereageerd, kan je bepaalde landen makkelijker binnenkomen als je óók beschikt over een (of meerdere) andere nationaliteit(en)
  • heb je die andere nationalliteit niet, dan kunnen er extra eisen worden gesteld: bijvoorbeeld aantonen dat je voldoende geld hebt om jezelf, je partner en kinderen te onderhouden, het hebben van een terug- of doorreisticket, aantonen dat je een baan hebt
• als je je wilt vestigen in het land waarvan je de nationaliteit bezit verloopt dat over het algemeen makkelijker en kom je in aanmerking voor allerlei voordelen
• je hebt met een dubbele nationaliteit voordeel als je bepaalde visa wilt verkrijgen
• je kunt stemmen in het land waarvan je de nationaliteit bezit

Een dubbele nationaliteit kan ook nadelen hebben, waaronder:

• verschillende, soms conflicterende, wet- en regelgeving kan van toepassing zijn op jouw situatie
• er zijn verschillen in dienstplicht
• er zijn verschillen in kiesrecht
• je valt onder meerdere belastingregimes, hetgeen tot onduidelijkheden kan leiden
• bij problemen of conflicten in het buitenland kunnen overheden eerder geneigd zijn om 'weg te kijken': de overheid van de andere nationaliteit moet het maar oplossen...

Wanneer je een enkele nationaliteit hebt, zijn je rechten vaak duidelijker en eenduidiger; er kan minder discussie ontstaan over waar je wel, of niet, recht op hebt.

• op dit moment is het eigen verantwoordelijkheid van Nederlanders in het buitenland om, als zij van plan zijn een andere nationaliteit aan te nemen, zich te (laten) informeren over mogelijke gevolgen vanuit de relevante wet- en regelgeving.
• er is geen actieve informatieplicht vanuit de overheid; je komt er dus vaak pas achter als je je paspoort wilt gaat verlengen (en dit niet meer blijkt te kunnen), of als je reist en aan de grens met Nederland komt.
• het verlengd krijgen van je paspoort door een ambassade is geen garantie op het behoud van Nederlanderschap als achteraf blijkt dat je er toch geen recht op had: ambtenaren kunnen fouten maken in het toepassen van de (steeds aangepaste) wet- en regelgeving. De vele aanpassingen en uitzonderingen hebben in de loop der tijd ook steeds tot verschillende interpretaties -en fouten- geleid.
• check sowieso altijd de meest recente wetgeving (Rijksoverheid), er wordt op meerdere terreinen onderzoek gedaan naar de wetgeving rondom (het verlies van) Nederlanderschap!
  • in sommige complexe gevallen, bijvoorbeeld bij automatisch verlies omdat ouders of grootouders ooit kozen voor een andere nationaliteit, is wetgeving uit meerdere tijdsframes van toepassing -> dat maakt het ook voor (internationale) rechtsspecialisten complex.
  • de kennis en beantwoording van vragen omtrent nationaliteitszaken en wetgeving is sinds 2013 verhuisd van de buitenlandse posten naar een kenniscentrum/contactcenter in het departement in Den Haag; goedbedoelende medewerkers van buitenlandse ambassades of consulaten, of ambtenaren van gemeentes in Nederland, verwijzen bij complexe situaties ook steeds vaker naar dit kenniscentrum.
• de huidige wet geeft geen ruimte voor afweging van persoonlijke omstandigheden van betrokkenen.
• procederen tegen beslissingen omtrent het verlies van het Nederlanderschap is mogelijk en zeer complex. Vaak wordt dit sterk ontmoedigd door ambassades of de Nederlandse overheid; uit de praktijk blijkt dat procederen vaak kansloos is.
• bij naturalisatie in je nieuwe woonland kan worden gesteld dat je de Nederlandse nationaliteit moet opgeven (dan word je daar dus actief over geïnformeerd en kun je een afweging maken), maar dit wordt lang niet altijd verplicht gesteld (en dan word je dus ook niet actief gewezen op mogelijke gevolgen).
• ben je onbedoeld en ongewild je Nederlanderschap kwijtgeraakt en wil je de Nederlandse nationaliteit herkrijgen dan moet je als oud-Nederlander vaak eerst weer (een jaar) in Nederland gaan wonen op basis van een verblijfsvergunning van niet-tijdelijke aard. Dat betekent dus ook dat je (al dan niet met je gezin) terugverhuist naar Nederland en baan, huis, school etc. in je woonland van de andere nationaliteit opgeeft.
• overweeg je sowieso een terugkeer naar Nederland, bijvoorbeeld na je pensioen of omdat je voor je ouders op leeftijd wilt gaan zorgen, let dan extra goed op de regels omtrent (het ongemerkt verliezen van) nationaliteit; voorkom dat de terugkeer een langdurig proces wordt met de immigratiedienst omdat je de Nederlandse nationaliteit onbedoeld verloren bent.

• een attestatie de vita is een bewijs van "teken van leven"
• soms vragen pensioeninstanties of lijfrenteverzekeraars om dit bewijs, met name bij permanente vestiging in het buitenland
• het bewijs regel je bij de Nederlandse ambassade of via bijvoorbeeld een notaris in je woonregio
• veelal heb je nodig:
  • geldig identiteitsbewijs met foto
  • bewijs van woonplaats (bv: verblijfsvergunning + huurcontract)
  • bewijs Nederlanderschap (bv: paspoort of Koninklijk Besluit)
  • bewijs van burgerlijke staat
• logischerwijs moet je je persoonlijk melden bij de Ambassade of bij de notaris

• status: de nationaliteit of nationaliteiten die je bezit houden een status in: je bent het, je bent het niet, of je bent het niet meer
• vs document: het hebben van een paspoort of identiteitskaart, een verklaring van Nederlanderschap, je rijbewijs etc. is niets meer of minder dan het hebben van een papieren of digitaal document
• zo kun je een bepaalde nationaliteit hebben zonder dat je over een document beschikt die dat bewijst (je bent je paspoort kwijt, je paspoort is verlopen e.d.) maar andersom kun je ook over een document beschikken (bv. een paspoort) zonder dat je de betreffende nationaliteit hebt (je Nederlanderschap is verloren gegaan, maar je bezit nog wel een Nederlands paspoort of rijbewijs)