Hoe werkt het als je na een lang verblijf in het buitenland (weer) Nederlander wilt worden?

Wie (nog steeds) woont in het land waarvan hij de nationaliteit heeft, kan in de regel niet naturaliseren tot Nederlander.

Ben je ten tijde van emigratie al dan niet vrijwillig je Nederlanderschap verloren, dan zijn er verschillende manieren om bij terugkeer naar Nederland opnieuw Nederlander te worden.

• er is een verschil in beleidsprocedures tussen oud-Nederlanders (zij die de Nederlandse nationaliteit eerder hebben gehad) en niet-Nederlanders; voor de procedure voor niet-Nederlanders check de site van de Rijksoverheid.

Procedure voor oud-Nederlanders

• je kunt als oud-Nederlander op twee manieren de Nederlandse nationaliteit terugkrijgen:
  1. door gebruik te maken van de optieprocedure, waarbij je een verklaring aflegt dat je weer Nederlander wilt worden. Deze mogelijkheid geldt in elk geval voor oud-Nederlanders die ten minste 1 jaar legaal in het Koninkrijk wonen met een geldige verblijfsvergunning voor een niet-tijdelijk doel, zoals gezinshereniging. Een speciale verblijfsvergunning voor oud-Nederlanders is de zogenaamde verblijfsvergunning wedertoelating.
  2. door een verzoek om naturalisatie tot Nederlander in te dienen. Deze procedure staat voor alle oud-Nederlanders open.
• aan beide procedures zijn kosten verbonden; ook als je je verzoek weer intrekt of geen akkoord krijgt.
• in beginsel neem je afstand van je huidige nationaliteit(en); de Nederlandse overheid probeert dubbele nationaliteit zoveel mogelijk te voorkomen (er zijn wel uitzonderingen). Nadat je officieel weer Nederlander bent geworden, dien je nog wel een bewijs aan te leveren dat je afstand hebt gedaan van je andere nationaliteit(en).
• ten tijde van de aanvraag wordt gevraagd om een aantal documenten, waaronder:
  • bewijs van eerder bezit van de Nederlandse nationaliteit (Nederlands paspoort of verklaring van Nederlanderschap).
  • huidig paspoort.
  • gelegaliseerde geboorteakte.
• aanvragen gaat via de volgende instanties:
  • in Nederland: bij de afdeling Burgerzaken van de gemeente waar je bent ingeschreven in de Basisregistratie Personen.
  • in het buitenland: bij de Nederlandse ambassade of het consulaat in het land waar je woont.
• procedure: er wordt bekeken of je voldoet aan de voorwaarden van de betreffende aanvraag.
  • bij de optieprocedure behandelt de gemeente (of de ambassade/consulaat) het verzoek en beslist de burgemeester (of het hoofd van de diplomatieke post).
  • bij de naturalisatieprocedure stelt de gemeente (of de ambassade/consulaat) een dossier samen, voorziet dat van een advies en stuurt het naar de IND. De IND beoordeelt het verzoek, wordt dan ingewilligd dan verleent de Koning uiteindelijk het Nederlanderschap.
  • bij de naturalisatieprocedure wordt onder andere ook bekeken of je voldoende ingeburgerd bent en of je Nederlands kan spreken, schrijven en verstaan. Afhankelijk van diploma's en certificaten die je kan overleggen, hoef je dan geen inburgeringsexamen of naturalisatietoets te doen.
  • bij inwilliging van de naturalisatie ben je verplicht deel te nemen aan de naturalisatieceremonie en leg je een aantal verklaringen af.
• de optie-procedure neemt ongeveer 3 maanden in beslag, de naturalisatieprocedure ongeveer 1 jaar.

Verblijfsvergunning oud-Nederlanders

• als oud-Nederlander in Nederland moet je over een verblijfsvergunning voor een niet-tijdelijk doel beschikken om de Nederlandse nationaliteit terug te krijgen.
• een speciale verblijfsvergunning voor oud-Nederlanders is de verblijfs-vergunning wedertoelating. Je komt ervoor in aanmerking als je als Nederlander in het Europese deel van Nederland bent geboren en getogen én geen gevaar vormt voor de openbare orde of de nationale veiligheid.
• je moet, afhankelijk van je huidige nationaliteit, wel beschikken over een machtiging tot voor-lopig verblijf (mvv), aan te vragen bij de Nederlandse ambassade of het consulaat. Een aantal nationaliteiten en groeperingen heeft geen mvv nodig.

Herkrijgen van het Nederlanderschap bij niet-vrijwillig verlies

• ben je het Nederlanderschap niet vrijwillig verloren, dan kan je procederen door het instellen van bezwaar en eventueel beroep tegen de weigering om een paspoort te vernieuwen; deze zaken zijn echter vaak weinig succesvol, onder andere omdat de (toetsing op) algemene beginselen van behoorlijk bestuur niet van toepassing is/zijn op de Rijkswet op het Nederlanderschap.
• het verlies is 'van rechtswege', de ervaring van advocatenkantoren leert dat je daar weinig meer aan verandert.
• je kan wel proberen om opnieuw Nederlander te worden volgens de procedures van optie of naturalisatie; hoewel je daarvoor veelal niet mag wonen in het land waarvan je (op dat moment) de nationaliteit bezit (Nederland wil daarmee niet in het vaarwater van andere landen komen, die via deze weg anders een burger zouden kwijtraken) -> je wordt door die regel gedwongen te verhuizen naar een ander land, wat vaak uiteraard verre van praktisch is.
• je kan, vaak als "beste van slechte opties", terugkomen naar Nederland op basis van wedertoelating, en na een periode van verblijf via de regeling van optie opnieuw Nederlander worden.