Leerstijlen

• Leer je vooral door middel van doen en concrete ervaringen? Functioneer je het beste wanneer je in het diepe wordt gegooid? Of ben je iemand die eerst nadenkt en vervolgens overgaat tot actie? Houd je van structuur? Leg je makkelijk verbanden tussen theoretische kennis en de praktijk? De manier van leren verschilt nogal van student tot student. Door je eigen leer- en denkstijl te leren kennen kun je ervoor zorgen dat je studeert op een manier die voor jou het meest effectief is.
• Jan Vermunt, een Nederlandse psycholoog, heeft de opvattingen en het gedrag van studenten onderzocht betreffende hun manier van leren. Door de leeractiviteiten, studieopvattingen en studiemotieven van studenten te bestuderen is hij tot vier leerstijlen gekomen: een betekenisgerichte, een reproductiegerichte, een toepassingsgerichte en een ongerichte leerstijl.

Betekenisgerichte leerstijl

• Je zoekt naar verbanden in de studiestof, probeert zelf structuur aan te brengen en staat kritisch tegenover de te bestuderen stof. Zelfsturing neemt een centrale rol in: je bepaalt zelf hoe je leert en wat je belangrijk vindt. Voor jou betekent studeren het opbouwen van kennis en inzichten en komt het voort uit persoonlijke interesse.

Reproductiegerichte leerstijl

• Je bent gericht op het behalen van certificaten en het uittesten van eigen capaciteiten. Je verwerkt de studiestof stapsgewijs door het vaak uit je hoofd te leren, te herhalen en door gedetailleerd te werk te gaan. Voor jou staat studeren voor het opnemen van kennis.

Toepassingsgerichte leerstijl

• Je probeert je opgedane kennis concreet te verwerken door het in de praktijk zodanig toe te passen, om jezelf klaar te stomen voor het toekomstige beroep. Studeren is voor jou het leren gebruiken van de kennis.

Ongerichte leerstijl

• Je hebt moeite met zelfstudie en je hebt weinig houvast aan de aanwijzingen in de studiestof of van docenten. Onderwijs heeft een stimulerende functie voor jou en je leert het best in groepsverband. Je hebt de neiging om aan je studiekeuze te twijfelen en of je goed genoeg bent om je studie af te ronden. Voor jou betekent studeren het volgen van colleges.

Ontwikkel je leerstijl

• Deze leerstijlen zijn een tool om je bewustwording van je eigen voorkeur van leren te stimuleren en om je leerresultaten te verbeteren. Deze tool helpt je ook leren de leerstijlen die je minder goed beheerst verder te ontplooien. Dan krijg je meer balans in je studiegedrag. Hieronder vind je enkele praktische tips om ook de andere leerstijlen eigen te maken. De praktische tips helpen je leren hoe je extra aandacht kunt besteden aan leeractiviteiten waarin je je minder goed thuis voelt.
• De leerstijlen van Vermunt sluiten aan op de leerstijlen en -fasen van David Kolb, een Amerikaanse onderwijsdeskundige. De stijlen van Vermunt zijn specifiek gericht op studenten, terwijl de leerstijlen van Kolb ook wat breder te trekken zijn, bijvoorbeeld op situaties uit het dagelijkse leven. Als student gaat een groot deel van je dagelijkse bezigheden zitten in je studie. Door te achterhalen welke studiestijl de jouwe is, kun je ervoor zorgen dat je de studietijd volop benut en de studiestof eigen maakt. Daarnaast kunnen alledaagse situaties en uitdagingen, die in eerste instantie niks met je studie te maken hebben, je afleiden en belemmeren in je studie. Dit kun je voorkomen door een aantal praktische tips die hieronder volgen.

Kolb onderscheidt vier leerstijlen en -fasen.

Deze vier leerfasen kunnen worden beschreven in termen van de volgende vaardigheden die bij die fasen horen:

1. Concreet ervaren ('feeling')

2. Waarnemen en reflecteren ('watching')

3. Abstracte begripsvorming ('thinking')

4. Actief experimenteren ('doing')

• Kolb stelt dat deze leerfasen van elkaar afhankelijk zijn en dat deze logisch op elkaar volgen. Volgens hem vormen de fasen een cyclisch leerproces, die idealiter altijd in dezelfde volgorde (maar niet altijd vanuit hetzelfde beginpunt) wordt doorlopen. Maar dat is niet altijd het geval en het komt ook voor dat een fase overgeslagen wordt. Mensen hebben bovendien voorkeuren voor bepaalde fasen uit die cyclus: ze beginnen bij voorkeur in één bepaalde fase of besteden er de meeste tijd aan. Kolb ontdekte dat mensen geneigd zijn vooral die leerfase te ontwikkelen waar ze toch al 'sterk in zijn'. Hij pleitte er voor dat mensen ook aandacht besteden aan manieren van leren waarin ze minder goed zijn. De leercyclus kan dan meer volledig en evenwichtig doorlopen worden, waarbij elke fase de aandacht krijgt die ze verdiend. In een groep zorgt de diversiteit van bijdragen van de verschillende groepsleden er meestal voor dat dit het geval is.
• Voorbeeld (bron: www.thesis.nl/kolb): Als je bijvoorbeeld voor het eerst een videorecorder moet bedienen, kun je op diverse manieren proberen uit te vinden hoe het ding werkt. Je kunt allerlei knoppen indrukken (experimenteren) en kijken wat er gebeurt (ervaring en waarschijnlijk ook reflectie). Je kunt ook nadenken over wat je weet over soortgelijke apparaten, bijvoorbeeld over bandrecorders, want die lijken qua bediening op een video (reflectie) en zo een idee krijgen over de bediening (begripsvorming) dat je toetst in de praktijk (experimenteren). Een andere mogelijkheid is dat je iemand vraagt om voor te doen hoe het apparaat bediend moet worden (ervaring), zodat je zelf een beeld over de bediening kan vormen (reflectie, begripsvorming) dat je vervolgens uitprobeert in de praktijk (experimenteren).
• Bij een universitaire studie lag het accent tot voor kort vooral op overdenking en theorievorming. Je leert hoe dingen samenhangen en hoe je ze in een theoretisch kader kunt zien. Aan de andere fasen van de leercyclus, experimenteren en ervaren wordt niet altijd even veel aandacht besteed. Voor hbo-opleidingen is dit vaak omgekeerd. Door het jarenlang moeten werken volgens één bepaalde leerstijl verandert de eigen leerstijl. Hier staan een paar praktische tips om je studievaardigheden te ontplooien aan de hand van vier leerstijlen die corresponderen met de fasen in het model van Kolb (bron: www.leren.nl). Deze tips zijn ook op het model van Vermeulen te betrekken en helpen je om je studietijd te optimaliseren.

1. Doener

• Ga een directe ervaring opdoen.
• Los een probleem op.
• Spring in het diepe met een uitdagende taak.

2. Waarnemer/Dromer

• Maak vooraf een plan.
• Neem de tijd voor lastige beslissingen.
• Neem de tijd om je ervaringen te overdenken.

3. Denker /Theoreticus

• Zoek goed gestructureerde leermiddelen.
• Zoek verbanden met kennis die je al hebt.
• Zoek intellectuele uitdagingen.
• Bestudeer theoretische concepten, modellen en systemen.

4. Toepasser/Pragmaticus

• Zoek naar verbanden tussen de leerstof en je werk.
• Richt je op praktische zaken.
• Zoek iemand die je iets kan demonstreren.