Werken in het taalonderwijs in het buitenland

• na de eerste energiegevende fase na emigratie, treedt meestal binnen zo'n 6-8 weken een fase van minder energie aan; je bent futloos, begint te twijfelen, bent even klaar met het geregel, ziet het soms niet meer zitten: welkom in de fase van 'culture shock'!
• cultuurschok is een logisch, niet te vermijden en natuurlijk proces in de aanpassing naar het leven een nieuw woonland
• cultuurschok komt vooral voort uit de hoeveelheid nieuwe indrukken die je moet verwerken en de vele keuzes die je na aankomst moet maken, bewust of onbewust
• cultuurschok is niet iets dat alleen optreedt bij emigratie naar “verre landen”; ook bij emigratie naar bijvoorbeeld België of Duitsland kan je er flink mee te maken krijgen
• de meeste emigranten geven aan na ongeveer een jaar de moeilijkste periode achter de rug te hebben

Een veelgebruikte theorie voor het verklaren van culturele verschillen is die van Geert Hofstede, die vijf dimensies hanteert. Je bewust worden van hoe je oude en nieuwe woonland scoren op deze dimensies is stap 1 in het overbruggen van culturele verschillen. Stap 2 is het accepteren van (ander) gedrag van anderen, en het (licht of stevig) aanpassen van je eigen gedrag.

1. individualisme – collectivisme: het maakt verschil of mensen zich beschouwen als onderdeel van een groep (familie, stam, bedrijf), of als persoon. Is er een grote drang tot harmonie, het vermijden van conflicten, veel indirecte en non-verbale communicatie en een gedeelde mening of gedrag dan heb je te maken met collectivisme en zal je niet snel ergens “nee” horen.
2. machtsafstand: worden inherente verschillen in macht en invloed geaccepteerd of juist niet. Heerst in een land de mening dat iedereen kan worden wat 'ie wil, dat ook de mening van ondergeschikten of kinderen meetelt, dat macht vooral iets is wat praktisch handig is voor de dagelijkse gang van zaken? Dan is er een kleine machtsafstand. Bij landen met een grote machtsafstand wordt meer gekeken naar macht op basis van leeftijd, opleiding, familie, natuurlijke autoriteit.
3. masculiniteit – feminiteit: Een typisch feminine land kent een cultuur waarin balans tussen privé en werk belangrijk is, waar een hoog gemiddeld niveau zwaar telt (zwakkeren tellen ook mee), waar mannen gevoelens mogen tonen, waar geld en succes niet direct openbaar wordt getoond, bescheidenheid siert en waar meedoen belangrijker is dan winnen.
4. onzekerheidsvermijding: typisch voor landen met een hoge score op onzekerheidsvermijding: er zijn veel (ongeschreven) regels voor correct gedrag, het is normaal om lang bij één werkgever te werken, er is veel management op detailniveau, dagelijks gedrag is vaak voorspelbaar, mensen zijn loyaal.
5. lange vs. korte-termijn-oriëntatie: in landen met een lange termijn oriëntatie kijkt men verder dan de lengte van het eigen leven. Langdurige (zakelijke) relaties, bescheidenheid, zuinigheid, volharding zijn vaak kernwaarden. Snel willen scoren en veel waarde hechten aan status komt niet veel voor, maar juist wel geduld en veel tijd & aandacht besteden aan persoonlijke en zakelijke relaties.

Check de scores op de diverse culturele dimensies van jouw nieuwe woonland

• een gevoel van ongemak in de eerste fase na emigratie kan te maken hebben met het gemis aan een vertrouwde omgeving. Alles in je omgeving is nieuw: het land, de taal (in al zijn nuances in dit geval), de weersomstandigheden, de omgangsvormen, de sociale contacten: je hebt in het begin weinig houvast.
• je bent doorlopend aan het improviseren, uitpakken, regelen, je ontmoet veel nieuwe mensen, spreekt minder Nederlands etc.
• ook kan je jezelf soms verrassen, door dingen die je niet of juist wel durft, je wordt geconfronteerd met je eigen beslissingen, zaken die je blijft uitstellen
• de uitdaging van emigratie kan je veel adrenaline en energie geven, maar ook stress en onzekerheid veroorzaken. Zelfs de meeste eenvoudige zaken, die je in Nederland op de automatische piloot zou doen, kunnen nu heel veel tijd en energie kosten. Mogelijk gevolg is dat je je ‘onthand’ voelt of je zelfvertrouwen een beetje kwijtraakt. Emigreren is vaak ook een hernieuwde zoektocht naar jezelf!

In welke taal of talen voed je je kinderen op als je voor werk lang in het buitenland verblijft, of gaat emigreren? Voor welke taal kies je wanneer je daarnaast ook nog binnen je gezin te maken hebt met meerdere hoofdtalen?

• verblijf je voor langere tijd in het buitenland, dan krijgt je kind met meerdere talen te maken; met name de kerntaal of -talen binnen het gezin en de hoofdtaal die in het land van bestemming wordt gesproken.
• daarbij komt het geregeld voor dat men binnen één gezin te maken heeft met meerdere hoofdtalen; je partner spreekt een andere taal dan jijzelf.
• in sommige gevallen wordt dan ook nog eens gekozen voor een derde 'hoofd'taal, veelal Engels; beide partners beheersen deze hoofdtaal dan niet als hun moedertaal.
• de meeste ouders hebben er een sterke voorkeur voor om het kind in de eigen taal op te voeden; die wordt het beste beheerst en daarin kan men zich het beste uitdrukken, in die taal kunnen complexere zinnen worden gemaakt en als ouder beschik je in die taal over een grotere woordenschat.
• voor kinderen levert dat uiteraard uitdagende omstandigheden op; bijvoorbeeld als je kind wilt kunnen communiceren met opa's en oma's die alleen hun eigen taal goed beheersen, als je voor langere tijd op één locatie in het buitenland woont en je kind naar de lokale of internationale school gaat.
• de meeste gezinnen kiezen voor een situatie waarin het kind twee, drie of vier talen leert beheersen: de kerntaal van mama, de kerntaal van papa, eventueel de derde gemeenschappelijke (gezins)taal en de vierde taal, die lokaal wordt gebruikt.
• daarbij kiest men veelal de strategie van 'één ouder, één taal' (OPOL: one parent, one language); dat biedt vele voordelen maar soms ook een nadeel, wanneer het kind een gesprek voert met beide ouders tegelijk.
• buitenshuis, in de meeste gevallen op school, leert het kind dan de taal van het land waarin jullie wonen.
• uit onderzoek blijkt dat de meeste kinderen heel flexibel om kunnen gaan met meerdere 'voer'talen en daarbij ook heel goed kunnen switchen tussen deze talen, er niet zo snel van in de war raken.
• door je kind in meerdere talen op te voeden kan het zich in alle voor hem of haar belangrijke omgevingen (goed) redden met taal; daarmee maak je de wereld van je kind groter, waar het later veel aan kan hebben.
• kinderen die één taal beheersen en vervolgens worden geconfronteerd met een andere, nieuwe, taal hebben meestal een 'stille periode'; kinderen stoppen dan een periode (ongeveer 6 maanden) met praten, in die periode wordt de nieuwe taalinformatie in het hoofd verwerkt.
• je kind zal in het algemeen niet alle talen evengoed beheersen, maar dat is veelal ook niet zo'n probleem; een niet perfecte taalbeheersing belemmert een kind over het algemeen niet om te communiceren met anderen.
• ook baby's raken zelden verward wanneer ze meerdere talen om zich heen horen; baby's letten over het algemeen veel meer op de intonatie waarop iets wordt gezegd, niet zozeer op de letterlijke woorden die worden gezegd.
• vanaf ongeveer 12 maanden zeggen de meeste kinderen hun eerste echte woordjes; je kind bedoelt dan ook echt iets met de klank die wordt gemaakt; vanaf ongeveer 18 maanden worden eerste kleine zinnen gemaakt, met twee woorden.
• een kind dat meerdere talen leert, gaat vanaf zo'n 13 maanden synoniemen gebruiken: hij benoemt hetzelfde ding in twee talen. Vanaf ongeveer 19 maanden gaat het kind de juiste taalkeuzes maken naar mensen toe. Tot zo'n drie jaar mixt het kind de woorden nog vaak door elkaar of combineert het kind meerdere talen in één zin. Dit gaat veelal vanzelf over naarmate het kind meer woorden leert.
• onderzoek leert dat meertalige kinderen over het algemeen beter abstract kunnen denken, zich beter kunnen concentreren, beter technisch kunnen lezen, sowieso een beter taalgevoel ontwikkelen, beter hun moedertaal leren (omdat er meer verbanden worden gelegd) én zich beter kunnen verplaatsen in andere culturen.

• er zijn tegenwoordig steeds meer (gespecialiseerde) taalscholen in Nederland en het buitenland die kinder- of tienercursussen aanbieden, waarbij een kind spelenderwijs of binnen de eigen belevingswereld een nieuwe taal en cultuur aanleert (of bestaande kennis verbetert)
• ook worden er zogenaamde gezinscursussen aangeboden, waarbij je met het hele gezin gedurende een bepaalde periode op een voor de kinderen aansprekende locatie verblijft. Ieder leert op zijn of haar eigen niveau, er is een aantal ontmoetingsmomenten waarbij je van elkaar kan horen wat al geleerd is. Rondom de lessen zijn nanny's beschikbaar voor de kinderen, zodat je je zelf goed kunt concentreren op het leren van de nieuwe taal.
• diverse taalorganisaties bieden ook thuiscursussen aan, waarbij je zelf met je kind aan de slag kunt met lessen, oefenvormen en thema's. Voorwaarde is uiteraard wel dat je zelf de basisbeginselen van de te leren taal beheerst. Afhankelijk van het tempo ben je zo'n 2 tot 3 maanden met je kind aan het leren.
• gespecialiseerde organisaties verzorgen ook thuiscursussen waarbij de docent bij je thuis (of op een andere gewenste locatie) komt voor het verzorgen van een (vaak intensieve) taalcursus; bijvoorbeeld wanneer de taal helemaal nieuw is of wanneer snel een bepaald instapniveau is vereist voor toelating op een internationale school.
• er zijn diverse lees- en doeboeken beschikbaar met aandacht voor de sociaal-emotionele aspecten bij kinderen die verhuizen naar het buitenland; aandacht wordt besteed aan aspecten als vriendjes, afscheid nemen, familie, speelgoed, verhuizen, andere gewoontes & gebruiken

Wat kan JoHo voor je kinderen betekenen?

• check de cv-index organisaties bij lang verblijf in het buitenland / emigratie voor links naar organisaties die taal- en cultuurcursussen voor kinderen verzorgen
• gebruik de JoHo Keuzekit Taalcursussen in Nederland of de Keuzekit Taalcursusaanbieders in het buitenland