Werken als expat in het buitenland

Realiseer je dat bedrijven die werknemers uitzenden naar het buitenland in allerlei soorten en maten bestaan, van klein en beginnend tot zeer groot en ervaren. De ondersteuning die wordt geboden varieert dan ook enorm:

• (taal- en cultuur)training voor vertrek
• hulp bij (administratieve) regelzaken voor vertrek; sociale voorzieningen, verzekeringen, visa, vergunningen
• ontvangst en wegwijs maken in de eerste periode na aankomst
• introductie meeting(s) met collega's
• hulp bij administratieve regelzaken, arbeidscontracten, vergunningen, openen van een bankrekening
• medische ondersteuning en begeleiding
• hulp bij het vinden van passende huisvesting
• activiteiten(programma) voor snelle sociale integratie
• hulp voor de partner die meekomt; van werkvergunning tot ondersteuning bij activiteiten, vrijwilligerswerk, studie, cursus etc.
• hulp bij het vinden van passend onderwijs voor de kinderen, of bij het regelen van kinderopvang of oppas
• ondersteuning bij het vinden van sociale activiteiten: sportclub, vereniging etc.

• verdiep je zo snel mogelijk in de lokale (zaken)cultuur: wat is de stijl van werken, hoe werken besluitvormingsprocessen, welke fasen in onderhandelingen zijn er en hoe worden relaties opgebouwd.
  • in veel werkculturen buiten Nederland is men niet gewend aan het forceren van beslissingen, de "zo gaan we het doen en niet anders" cultuur. Beslissingen worden in overleg genomen, rekening houdend met uiteenlopende meningen. Is een beslissing eenmaal volgens dat proces genomen, dan kan je (meer dan in Nederland) rekenen op loyaliteit.
• passend c.q. netjes gekleed gaan, ongeacht de temperatuur buiten, is altijd verstandig.
• zakendoen is altijd, maar zeker in het buitenland, people business: relatie, relatie en relatie.
• visitekaartjes zijn onmisbaar bij zakelijke contacten; hou rekening met de gangbare afmetingen van kaartjes op je bestemming als je wilt dat jouw kaartje wordt bewaard.
• de vaak 'easy going' manier van met elkaar omgaan betekent niet dat afspraken vervolgens niet gedetailleerd in contracten en formele afspraken worden vastgelegd en nageleefd.
• wees voorzichtig met informele omgangsvormen met collega's; de losse amicale Nederlandse manier wordt in het buitenland lang niet altijd begrepen of zelfs volledig verkeerd geïnterpreteerd. In Nederland al gevoelige zaken als pesten op het werk of intimidatie liggen buiten Nederland vaak nog vele malen gevoeliger.
• in veel landen los je eventuele problemen met collega's niet op door er zelf op af te stappen, maar benader je juist je leidinggevende die bepaalt in welke mate er corrigerend moet worden opgetreden.
• de scheiding die we in Nederland vaak kennen tussen 'werk' en 'privé' is in landen buiten Nederland vaak niet zo strict. Hoe je met collega's omgaat in je vrije tijd kan sneller gevolgen hebben voor arbeidsverhoudingen. Gedragsregels zijn meestal veel explicieter vastgelegd, hetgeen door veel werknemers eerder als "helder" dan als "betuttelend" wordt beschouwd.

Directe humor, ironie en sarcasme wordt in Duitsland vaak niet begrepen. Het is het buurland van Nederland, totaal anders. Een grap tijdens een vergadering komt vaak helemaal niet aan; ze staren je aan en hebben geen idee wat je bedoelt, denken dat je ze in de maling neemt. Ik heb een hekel aan mensen die zeggen dat Duitsers geen humor hebben want dat is absoluut niet zo, maar er zijn wel degelijk verschillen in type humor, ze zijn minder cynisch dan wij.

Duitsland emigrant

Formele uitingen geven aan welke plaats iemand in de samenleving inneemt, en of je een hogere of lagere plaats inneemt dan de ander. Daarvoor zijn visitekaartjes ook een must: aan de functie die daar op staat kan je afleiden hoe je hem of haar moet benaderen. Wie er dieper buigt, of hoe je elkaar moet aanspreken.

Emigrant Japan

Toen mijn eerste arbeidscontract in Nieuw-Zeeland onverwacht niet werd verlengd door de economische crisis, ontstond er bij ons allebei paniek. Wat nu? Om toch maar weer zo snel mogelijk inkomen te hebben, heb ik een baan aangenomen die niet bij me paste. Ik had het al snel niet goed naar zijn zin in die nieuwe baan. Ik sprak er niet echt over met mijn vrouw, was bang dat het voor ons allebei te moeilijk zou worden. Vooraf hadden we het ons nog zó voorgenomen: goed blijven praten als er moeilijke momenten zouden komen. Maar als je in zo’n situatie komt, is dat toch lastig.

Nieuw-Zeeland emigrant

Op mijn werk merk ik dat mensen in de VS anders met hiërarchie omgaan dan in Nederland. Als de hoofdonderzoeker de kamer binnen komt lopen, staan meerdere mensen direct op om hun stoel aan te bieden. Er heerst veel meer hiërarchie op de werkvloer. Ik leerde er mee omgaan door eerst af te wachten en de kat uit de boom te kijken. Op die manier kreeg ik inzicht in de situatie en weet ik inmiddels wanneer ik me wel en niet hoef aan te passen.

USA emigrant

Wil je als (expat) partner iets ondernemen als je in het buitenland woont?

• eerdere statistieken gaven aan dat
  • ruim 50% van de vrouwelijke partners van expats en ruim 90% van de mannelijke partners van expats graag zou willen werken.
  • desondanks zo'n 65% van de partners in het buitenland niet werkt.
• realiseer je dat deze periode, naast alle opstart drukte, ook een unieke kans geeft om iets te gaan doen dat je altijd al wilde doen. En dat kan ook iets anders zijn dan een betaalde baan: een nieuwe studie, eigen bedrijf, vrijwilligerswerk, even niets doen of fulltime moeder of vader zijn: allerlei kansen om je leven te verrijken.
• neem tijd om voor jezelf te inventariseren wat je zou willen doen. Kom je uit op (betaald) werken, vraag je dan eerst af wat je motivatie is voordat je in de al dan niet aanwezige vacatures duikt: onafhankelijkheid, status, kennisdeling, je eigen talent ontwikkelen, extra geld, zinvol bezig zijn, etc.
• hou wel rekening met het feit dat, vaak anders dan in Nederland, parttime banen minder vaak voorkomen, dat je als partner van lang niet altijd (betaald) mag werken, dat de verhouding salaris versus aantal werkuren volledig anders is of dat er gewoon geen goed matchende banen te vinden zijn in de regio waar je bent komen te wonen.
• ook kan je dagpatroon (en resterend aantal uren voor wat voor dagbesteding dan ook) er sowieso anders uit zien, wanneer je bijvoorbeeld veel meer uur kwijt bent aan praktische zaken als het halen & brengen van je kinderen, aan boodschappen doen, maar ook aan het besteden van tijd aan zakenrelaties van je werkende partner of aan het zelf ontdekken van je nieuwe woonomgeving (reizen, excursies).
• Veel partners van in het buitenland werkende expats vinden het belangrijk om, na een periode van gewenning, de regie in eigen handen te nemen. Oók om te voorkomen dat ze in 'het beruchte zwarte gat' vallen en geïrriteerd raken over een gebrek aan daginvulling.

Wat kan je aan denken als je als partner wil ondernemen, of je wilt inzetten in het buitenland?

• vrijwilligerswerk doen bij een ngo, bij de lokale school, in het verenigingsleven, voor expat communities.
• zelf een (kleinschalig) ontwikkelingsproject starten.
• vacature inventarisatiewerk: het inventariseren en gestructureerd beschikbaar maken van werk- en vrijwilligerswerk behoeftes, zodat grotere aantallen locals en internationals kunnen bijdragen. Lees ter inspiratie meer over de ontwikkeling van een Nederlands initiatief op de Filippijnen
• starten van een webshop, bijvoorbeeld gericht op kleinschalig en duurzaam geproduceerde lokale artikelen (fairtrade).
• adviseren van toekomstige expats en emigranten, vrijwillig of bijvoorbeeld via het opstarten van een adviesbureau of middels (betaalde) coaching services.
• emigratieblog bijhouden: Jouw woon- & leefervaringen, je culturele verwonderingen, maar ook je ervaring met praktische regelzaken rondom het emigreren, verhuizen of leven in het buitenland is nuttig voor anderen. Informatie hieromtrent is versnipperd, dus kies zoveel mogelijk voor bijdragen aan structurele platforms.
• activiteiten als reisbegeleiding voor kleine of grotere touroperators die graag werken met Nederlands (Duits/Frans/Engels) sprekenden.
• ondersteunen van Nederlandse ondernemers die zaken willen doen in jouw woonland (denk aan uitzoeken van regelgeving, ondersteuning bij beursbezoek, leggen van eerste handelscontacten).
• actief worden voor Nederlandse overheids-servicekantoren; bijvoorbeeld "Education" of "Business" offices van Nederland in het buitenland.
• freelance (uitzoek)werk voor Nederlandse opdrachtgevers.

Tips:

• zorg ervoor dat je, na eerste enthousiaste contacten, activiteiten concreter maakt en afbakent: hoe concreter hoe groter de kans op starten c.q. slagen.
• sta open voor activiteiten die je niet of minder gewend bent, denk out-of-the-box; dat geeft uitdaging en vaak ook voldoening.
• onderhoud je netwerk; wanneer je relatie met mensen goed is, gunnen ze je vaak dat leuke baantje of bellen ze jou als eerste als er iets georganiseerd moet worden.

Quotes en soundbites

"Het leven hier bevalt me erg goed. Ik geef onze zoon in de middag Nederlandse les. En ben actief als vrijwilliger op zijn school, bij een voedselbank in het dorp en bij het Rode Kruis. Tijd voor een baan heb ik niet, maar in ons geval is dat ook niet noodzakelijk."

Duitsland emigrant

"In Nederland was ik hoofd activiteitenbegeleider in een verpleeg- en verzorgingstehuis. Mijn man kreeg de kans om de China-vestiging van het consultancy bedrijf waar hij werkt te gaan leiden; ik ging mee. Ik heb net mijn eerste jaar als kleuterjuf op een internationale school afgerond. Qua niveau is het werk niet te vergelijken, maar het is leuk werk, ik heb veel vrijheid. En de banen liggen nou eenmaal niet voor het oprapen als je geen Chinees spreekt. Mijn man werkt zich in zijn carrière in een rechte lijn naar boven, ik klim langzaam op en zak steeds weer naar beneden. Maar dat wist ik van tevoren en dat is deze buitenlandervaring me ook wel waard."

China expat partner

"Ik verzorg als striptekenaar strips voor Nederlandse kranten. De grappen gaan vrijwel altijd over actuele Nederlandse thema's. Geen enkele lezer heeft ooit gemerkt dat ik als maker al ruim tien jaar op Vancouver Island woon. Ik krijg nu misschien wel meer mee van het nieuws dan toen ik nog in Nederland woonde."

Emigrant Canada

"Mijn partner is voor werk uitgezonden naar Parijs en ik ben meegegaan. Ik stelde mezelf de vraag: wat ga ik doen? Het was een logische stap mijn eigen ervaringen als expat te combineren met mijn deskundigheid als psycholoog."

Frankrijk emigrant

"Ik werkte in Nederland al lang en naar tevredenheid in het onderwijs. Plots kreeg mijn vrouw de kans om voor enkele jaren uitgezonden te worden; een kans die we met ons gezin niet wilden laten lopen. Ik zie wel wat ik straks ga doen in het buitenland; eerst moeten we als gezin wegwijs raken en heb ik uiteraard de directe zorg voor onze kinderen van nu drie en vijf."

Suriname expat partner

Expats, en afspraken plus contracten rondom expats, zijn er natuurlijk in allerlei soorten en maten. Simpel gesteld zijn er twee hoofdgroepen te onderscheiden:

1- expats met een volledig “full service” pakket

• vragen en antwoorden omtrent financiën zijn dan vaak in Nederland te vinden: alles betreffende inkomen wordt geregeld vanuit het hoofdkantoor van de uitzendende organisatie.
• de meeste Nederlandse expats met een volledig pakket hebben een accountmanager of private banker bij hun Nederlandse bank.
• het merendeel van het salaris wordt uitbetaald in euro’s en slechts een beperkt deel in de lokale valuta; veel lokale valuta heb je ook niet nodig want “ veel” of “alles”, van huisvesting tot huishoudhulp, chauffeur, reiskosten etc. wordt betaald door het bedrijf.

2- lokale expats

• lokale expats moeten veel meer financiële zaken zelf regelen, waar ook veel meer lokale aspecten meespelen.
• lokale expats staan veelal niet meer ingeschreven bij de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) in Nederland.
• de AOW opbouw pauzeert
• een lokale expat doet niet meer mee in het sociale zekerheidsstelsel in Nederland
• het salaris wordt veelal volledig uitbetaald in lokale valuta
• veel verzekeringen die in Nederland vanzelfsprekend waren, zijn niet meer passend of dekkend en sommige verzekeringen kunnen überhaupt niet meer afgenomen worden
• er wordt geen pensioen opgebouwd in Nederland.
• soms (als je een officiële werkvergunning en visum hebt) ben je verplicht mee te doen aan het lokale zekerheidsstelsel, soms krijg je de optie vrijwillig mee te doen of regel je je sociale zekerheid en verzekeringen particulier
• doe je (al dan niet verplicht) mee in lokale stelsels, dan zijn uitkeringen of vergoedingen logischerwijs ook naar de standaarden van dat lokale stelsel