• Is er een lokaal systeem van ziektekostenverzekering, kom je daar als expat of emigrant voor in aanmerking en wat zijn de voor- en nadelen van het lokale systeem? In hoeverre werkt een internationale ziektekostenverzekering aanvullend op een eventueel lokaal systeem?
• Hoe werkt het betalingssysteem als je geholpen wilt worden bij het ziekenhuis (huisarts), tandarts, verloskundige, kraamzorg of consultatie bureau? Dien je rekeningen eerst zelf voor te schieten, voor of na het consult? Of worden rekeningen onderling geregeld tussen dienstverlener en (lokaal) ziektekostensysteem?
• Met welke ziekenhuizen of klinieken heeft je (internationale|) ziektekostenverzekering een contract gesloten, zodat kosten die je maakt algeheel of deels worden vergoed?
• Welk opleidingsniveau hebben artsen van ziekenhuizen of klinieken waar je eventueel een beroep op kunt gaan doen? Welke standaarden worden gehanteerd?
• Welk ziekenhuis of welke kliniek hanteert welke eventuele wachtlijsten voor welke behandelingen? Als er lange wachtlijsten zijn: zijn er alternatieven beschikbaar?
• Zijn er uitwijkmogelijkheden naar (welke) ziekenhuizen met een hogere internationale standaard bij bijzondere behandelingen of ingrepen? Wat is het beleid van je (internationale) ziektekostenverzekeraar hierin?
• Huisarts: Is er een systeem van huisartsenzorg en zo ja hoe werkt dat? Huisartsen hebben in het buitenland vaak kantoortjes in ziekenhuizen en werken met een spreekuur.
• Is het in je woonland gebruikelijk om een huisarts te bezoeken als er iets mis is met je gezondheid, of gaat men direct naar een specialist? Specialisten in buitenlandse ziekenhuizen en klinieken hebben vaak ook een inloop spreekuur en houden kantoor in het ziekenhuis.
• Tandarts: Welke soorten tandartsen zijn er, welke internationale standaarden volgen zij tegen welke tarieven? Met welke tandartsen heeft je (internationale) ziektekostenverzekeraar contracten gesloten? 
• In hoeverre is het mogelijk om een second opinion of prijs indicatie aan te vragen, als je niet zeker bent van een bepaalde procedure of standaard?
• Verloskunde & kraamzorg: Met welke geaccrediteerde verloskundigen en kraamverzorgers heeft je (internationale) ziektekostenverzekeraar contracten gesloten? Hoe staan zij bekend?
• Consultatiebureau: Zijn er consultatie bureaus, hoe werken deze en welke zorg door het consultatiebureau wordt door je verzekeraar vergoed?

• de stap die je hebt gemaakt om te vertrekken uit Nederland vraagt in allerlei fasen veel energie. Wanneer je niet helemaal gelukkig bent in het buitenland hoeft dat niet direct een reden te zijn om weer terug te keren naar Nederland.
• je kunt verschillende dingen ondernemen om uit de -tijdelijke-  dip te geraken, bijvoorbeeld:

1. Geef jezelf (en/of je gezin), een Holland Boost

• "je kunt een Nederlander uit Nederland halen, maar je kunt nooit Nederland uit een Nederlander halen". Waar je ook woont, hoe lang je er ook woont en wat je er ook doet: je blijft altijd in je hart Nederlander.
• in een periode van bijtanken, bij een sterker gevoel van heimwee of gewoon, om je Nederlanderschap weer even te bevestigen is het fijn om weer even het gevoel van thuis te ervaren.
• verwen jezelf met echte Nederlandse producten die je al even hebt moeten missen. Bestel eventueel met andere Nederlanders in je omgeving om de verzendkosten te beperken, of achterhaal, bijvoorbeeld via de Nederlandse vereniging of een online expatforum, of iemand spullen voor je mee kan nemen, de oer-Hollandse producten die je al even hebt moeten missen
• soms heb je gewoon heel even zin om alleen maar in het Nederlands te praten, met Nederlanders die net als jij in het buitenland wonen en aan twee woorden genoeg hebben om te begrijpen wat je bedoelt. Waar je ook op de wereld woont, je bent en blijft Nederlander en er zijn altijd Nederlanders bij je in de buurt om samen een kroket te eten, Sinterklaas te vieren of je met iets anders te helpen.

2. Zoek ervaringsdeskundigen op

• je ervaringen, twijfels en overpeinzingen delen met andere expats of emigranten, Nederlanders of niet, kan een gevoel van opluchting of relativering opleveren. Je blijkt niet de enige te zijn met twijfels na emigratie
• check bijvoorbeeld of er een Nederlandse of expat vereniging in je omgeving is; leg online contacten op een van de vele expat fora (openbaar of afgesloten netwerken)

3. Ga in gesprek met een ervaringsdeskundige, psycholoog, emigratiecoach

• er zijn gespecialiseerde coaches die veel te maken hebben met emigranten, of zelf zijn geëmigreerd. Ze kunnen je online, bijvoorbeeld via video gesprekken, bijstaan en tips geven.
• voordeel is dat je de gesprekken in je eigen omgeving kan voeren, in je eigen taal, veelal op een tijdstip dat jou uitkomt, met voldoende mogelijkheden voor persoonlijke aandacht.
• in je afwegingen rondom het kiezen van een coachingspraktijk kun je er bijvoorbeeld op letten of de coach ingeschreven staat in het BIG-register, dat duidelijkheid geeft over de bevoegdheid van een zorgverlener.
• afhankelijk van de ernst van de klachten duurt een begeleidingstraject van ongeveer vijf sessies tot driekwart jaar

Aan een slechte voorbereiding ligt het meestal niet; hier in Nederland is er niks aan de hand, maar in het buitenland kan men snel door het ijs zakken. Daarnaast is er een groep mensen die voor vertrek al klachten hadden; zij gooien het roer om, maar vergeten dat ze zichzelf altijd meenemen. In het buitenland worden de problemen alleen maar uitvergroot.

Online Psycholoog van emigranten & expats

Wat kan JoHo voor je betekenen?

• check de cv-index organisaties bij lang verblijf in het buitenland / emigratie voor links naar organisaties die je kunnen ondersteunen met typisch Nederlandse producten of organisaties die coaching aanbieden als je behoefte hebt om te sparren
• check JoHo World Supporter Magazine om te achterhalen welke andere Nederlanders wonen & werken in het land van jouw bestemming en hun ervaringen delen in blogs of bezoek een van de andere platforms die je vindt in de cv-index organisaties bij lang verblijf in het buitenland / emigratie

Veel mensen die als partner mee-vertrekken naar het buitenland - zeker zij die zelf niet aan het werk kunnen, willen of mogen, bijvoorbeeld door visumwetgeving - herkennen zich in het volgende:

• je partner maakt lange dagen en reist veel, waardoor je als partner veel alleen bent.
• je sociale netwerk bestaat vooral uit (partners van) collega’s van je partner
• je moet je draai vinden in het land qua wonen, voorzieningen (internet, TV, telefoon etc.), scholen, omgaan met personeel, etc.
• je spreekt de taal niet (of niet goed genoeg) en moet wennen aan de lokale gebruiken
• je mist je familie en vrienden maar als je ze spreekt, lijken ze vaak geen begrip voor de situatie te hebben...je hebt toch een geweldig leven ('en je hebt er zelf voor gekozen')
• je bent minder zelfverzekerd dan gewoonlijk omdat je zelf geen baan hebt, je bent op zoek naar een nieuwe invulling van je leven

Niet zelden leidt dit tot allerlei klachten, in milde of extremere mate, als overspannenheid, stemmingswisselingen, inactiviteit, paniek, zenuwachtigheid, of zelfs eetstoornissen. Het herkennen van dergelijke symptomen is stap één. Veel expat-partners komen zelfstandig door deze fase heen, bouwen een netwerk op, verbeteren hun taalkennis, vinden een alternatieve dagbesteding en wennen aan de cultuur van hun nieuwe woonomgeving.

• kom je er zelf niet (volledig) uit, dan zijn er diverse coachingsbureaus die je -op afstand- kunnen ondersteunen in het oplossen van problemen en het aanreiken van praktische handvaten

Ik ben in Nieuw-Zeeland juist een veel aangenamer persoon -en partner- geworden. In Nederland was ik vaak kortaf, gestresst. Ik denk dat ik in Nederland nooit zo ontspannen ben geweest als nu. Hier ben ik anders. Als ik in de drie jaar dat we hier wonen drie keer chagrijnig ben geweest, is dat veel. Het komt door de hele omgeving. Die is zoveel meer ontspannen. De natuur is prachtig, er is meer ruimte en rust.

Nieuw-Zeeland emigrant

Verhuizen naar Griekenland klinkt best romantisch, maar dat was het vaak niet. Ik zat met kleine kinderen in een appartement in Griekenland, mijn man was voor zijn werk regelmatig en ook voor langere periode weg. We gingen in het begin weinig naar buiten, ik keek veel tv. Ging ik er eens op uit met de kinderen, dan werden we afgezet door de lokale taxichauffeur. Nee, die beginperiode was niet prettig.

Griekenland emigrant

Het leven voor een meekomende partner is lastiger. Je eigen groei staat stil, terwijl de groei van je partner juist enorm groot is. De meeste andere expat vrouwen hier hadden zelfs een mooie carrière afgebroken om met hun man mee te gaan naar Thailand.

Thailand expat

• aangifte van overlijden in het buitenland doe je altijd in de plaats van overlijden, na afgifte van een medische verklaring door een arts.
• bij een overlijden in het buitenland vindt vaak een autopsie plaats. Het is verstandig om dit soort zaken voor te leggen aan de alarmcentrale of het repatriëringsbedrijf. Zij kunnen advies geven over hoe je moet handelen om het lichaam zo snel mogelijk te laten repatriëren, als je daar voor kiest.
• houd rekening met het feit dat in een aantal landen, bijvoorbeeld in zuid-Europa, een begrafenis binnen 24 uur heel gewoon is (als lokaaal gebruik, of vanwege het ontbreken van voldoende mortuaria).
• ook verschillen de gebruiken omtrent het wel of niet aankleden van het lichaam, voorafgaand aan begrafenis, crematie of vervoer naar Nederland.
• een plaatselijke uitvaartondernemer, of Nederlands repatriëringsbedrijf (al dan niet via een alarmcentrale), ondersteunt je bij de regelzaken en is als het goed is op de hoogte van de lokale wettelijke formaliteiten.
• begraven of gecremeerd worden in je 'voormalige vaderland' Nederland blijft een optie, of je nu voor enkele jaren emigreert of vele jaren terug je Nederlanderschap hebt opgegeven.

Begrafenis of crematie ter plaatse, of repatriëring naar Nederland

• je kunt besluiten tot een begrafenis of crematie ter plaatse. In verband met het afscheid kun je overwegen de overledene in het buitenland te laten opbaren.
• na crematie is het mogelijk de asbus – zo nodig voorzien van papieren van het land van overlijden - mee terug te nemen naar Nederland. Aan de invoer van een asbus in Nederland zijn geen beperkingen of voorschriften verbonden. De asbus kan door een professioneel repatriëringsbedrijf naar Nederland worden vervoerd. Je kan de as ook zelf meenemen in de auto of als handbagage in een vliegtuig, afhankelijk van de regels van de luchtvaartmaatschappij. Invoer-documenten zijn niet vereist. Toch kan het verstandig zijn om een verklaring van overlijden en een verklaring inzake de crematie bij de asbus te voegen. Gesloten kokers kunnen anders vragen oproepen bij beveiligingsbeambten.
• kies je voor repatriëring van het lichaam naar Nederland, dan wordt bij voldoende verzekeringsdekking het transport naar Nederland, in overleg met een alarmcentrale, door de verzekeraar geregeld en betaald. Is iemand niet voldoende verzekerd, schakel dan een gespecialiseerd repatriëringsbedrijf in. In het geval van een langduriger contract bij een werkgever in het buitenland, dan vergoedt de werkgever vaak de kosten van repatriëring.
• het paspoort (of een kopie van het paspoort) moet bij de overledene blijven, maar eventuele sieraden en waardevolle zaken kun je beter zelf meenemen.De gemeente waar de persoon is overleden neemt meestal het paspoort in en stuurt dit, via consulaat of ambassade, naar het ministerie van Buitenlandse Zaken
• de gemeente, of het consulaat/ambassade, geeft een zgn. lijkenpas (laissez-passer) af voor vervoer van het lichaam naar Nederland
• een financiële garantie voor de kosten van het transport wordt door de ambassade/het consultaat alleen afgegeven nadat een familielid, of de alarmcentrale, het verschuldigde bedrag bij het ministerie heeft gestort.
• vaak heb je de keuze om als nabestaande vooruit te reizen om de uitvaart in Nederland voor te bereiden, of juist bij de overledene te blijven.
• voor vervoer naar Nederland wordt het lichaam van de overledene vaak gebalsemd, dit is afhankelijk van het land waar iemand is overleden. Het vervoer naar huis gebeurt per auto of vliegtuig. Vervoer per auto is gebruikelijk als de afstand minder dan 1500 km bedraagt. Vaak is vervoer per auto sneller dan per vliegtuig, in verband met aanlevertijden en boekingen van vliegtuigen. Als de terugreis per vliegtuig geschiedt, moet het lichaam eerst in een zinken kist worden gelegd die volledig wordt afgesloten. Vervolgens wordt het geheel in een houten kist geplaatst. Soms wordt daar nog een extra verpakking omheen gedaan. Voor de begrafenis of crematie moet de zinken kist worden verwijderd.
• in veel landen wordt de kist verzegeld, na controle door de Inspectie van Volksgezondheid. Vervolgens moet de kist worden uitgeklaard bij de douane en worden ingeladen in het vliegtuig.
• het mortuarium op luchthaven Schiphol biedt diensten waaronder verzorging en restauratie van overledenen en hulp met administratieve en juridische afwikkeling rondom repatriëring (onder andere met de douane en Koninklijke Marechaussee).

Overlijden in of buiten het ziekenhuis

• als iemand overlijdt in het ziekenhuis stelt een arts ter plekke een akte van overlijden op. Aangifte wordt gedaan in de gemeente waarin iemand is overleden en daarna, indien van toepassing, in de gemeente waar de overledene woonde in Nederland.
• in een situatie waarin iemand buiten het ziekenhuis overlijdt, moet er eerst een arts worden gewaarschuwd.

Niet-natuurlijke dood of misdrijf

• als er sprake is van een niet-natuurlijke dood door een ongeluk of misdrijf, moet zowel een arts als de politie worden gewaarschuwd.
• meestal zal het lichaam in beslag worden genomen om onderzoek te verrichten.
• na dit onderzoek zal het lichaam worden vrijgegeven en kan het normale proces worden gevolgd.
• bij een ongeval is ook een verklaring van geen bezwaar tot begraven of cremeren van de officier van justitie nodig.

We zijn allebei nog relatief jong en gezond, dus van een naderend overlijden is hopelijk nog lang geen sprake. Toch praten we samen af en toe over wat we gaan doen als de één overlijdt. Ik denk dat ik hier blijf maar dat weet ik niet zeker, ik woon hier nu nog relatief kort en misschien trekt het dan om terug te gaan naar de familie.

Nieuw-Zeeland emigrant

hoe werkt de kraamzorg in het buitenland?

• hou rekening met het feit dat de partner rondom een bevalling in het buitenland vaak een duidelijk minder actieve rol heeft dan in Nederland.
• afhankelijk van het land waar je woont, is het niet gebruikelijk dat artsen 's avonds of 's nachts paraat staan; een bevalling wordt -waar mogelijk- dan ook meer overdag gepland. Ook kan de beschikbaarheid van medisch specialisten bij complicaties minder zijn.
• direct na de geboorte gaat men in het buitenland sneller over op kunstvoeding; als je borstvoeding centraal wilt stellen geef dit dan duidelijk en herhaaldelijk aan.
• het is gebruikelijker dan in Nederland dat familie en zakelijke vrienden van je (buitenlandse) partner direct na de bevalling in grote getalen aan je bed verschijnen. Ook is het in veel landen gebruikelijk dat in de dagen na thuiskomst uit het ziekenhuis je (schoon)familie zorgt voor het huishouden en de verzorging van de baby. Stel je daar tijdig op in of geef je grenzen respectvol aan.
• overweeg om te vragen of je moeder, zus of vriendin uit Nederland over kan komen, om je te helpen in de eerste dagen na de bevalling. Realiseer je dat het uiteindelijk een ander soort hulp dan de complete ondersteuning die je krijgt van een kraamverzorgende.
• het Nederlandse kraamzorgsysteem is behoorlijk uniek in de wereld. Als je dat prettig vindt, is het mogelijk om die zorg ook bij jou in het buitenland te krijgen, door het over laten komen van een kraamhulp. Je meldt je tijdig aan bij een gespecialiseerde organisatie, die regelt dat er een kraamverzorgende beschikbaar is in de periode dat jij moet bevallen en voor een vliegticket zorgt. Jij regelt een overnachtingsplek voor de kraamverzorgende en belt als de bevalling begint. Afhankelijk van je woonland, is binnen 24 tot 48 uur na de bevalling de kraamverzorgende bij jou thuis.
• de zorgkosten voor kraamhulp worden, als je nog een Nederlandse zorgverzekering hebt, meestal (voor een deel) vergoed. De reiskosten, overnachtingskosten en een extra vergoeding voor de kraamhulp financier je zelf. Vergoeding van kraamzorg is binnen polissen van internationale zorgverzekeringen niet gebruikelijk, omdat men meestal niet bekend is met kraamzorg. Soms vergoeden (internationale) werkgevers een deel van de kosten.
• let op; als je reeds zwanger bent wanneer je een (internationale) ziektekostenverzekering gaat afsluiten, dan worden vergoedingen vaak uitgesloten binnen je polis.
• wennen aan je nieuwe (gezins)situatie in het buitenland mét een kind is tegenwoordig wat makkelijker door de beschikbaarheid van talloze internetmedia en websites: van de praktische info van het (online) consultatiebureau tot aan veilig slapen: veel is online in het Nederlands na te lezen. Wel zo handig in die eerste meestal wat onzekere weken; zeker als het je eerste kindje is!
• er zijn diverse internationale netwerken en verenigingen ter stimulering en ondersteuning van borstvoeding. Je kunt er terecht voor (persoonlijk) advies op afstand, je kunt een beroep doen op lactatie deskundigen of ze kunnen je helpen in het vinden van borstvoedingsdeskundigen of cursussen in de buurt van je woonregio.