Checklist wonen in het buitenland en voorbereiden op emigratie en lang verblijf

Ervaringen bijhouden bij wonen in het buitenland

• emigratie dagboek / blog / website starten
  • voor het vastleggen van hetgeen je meemaakt
  • als naslag document in tijden van heimwee
  • voor kennisoverdracht aan toekomstige emigranten
  • kies een platform met voldoende bereik en waar andere emigranten actief zijn
  • nuttig in het oriëntatie- en regelproces maar ook leuk om later op terug te kijken
  • maak af en toe een backup
• probeer het moment terug te halen waarop je voor het allereerst na begon te denken over de droom van een lang verblijf in het buitenland. Schrijf dat moment op en bewaar het.

Motieven in kaart brengen bij wonen in het buitenland

• stel het hoofddoel voor jou (+ evt. partner en evt. kinderen) van het lange verblijf in het buitenland c.q. de emigratie vast: wat wil je er in de kern mee bereiken?
• alle onderliggende motieven voor jou (+ evt. partner en evt. kinderen) in kaart brengen om wel of niet te emigreren in kaart brengen
• geef aan al je vertrek-motieven een waarde en rangschik je motieven naar die waardes
• zelfinzicht vergroten: breng tevens je competenties (+partner) in kaart, sterke en minder sterke karaktereigenschappen, mogelijke (persoonlijke) struikelblokken tijdens het emigratieproces, doe een test omtrent interculturele communicatievaardigheden
• inplannen van bezoek aan emigratie beurzen of themadagen
• abonnement nemen op emigratie magazines en nieuwsbrieven
• aanmelden bij emigratie fora
• persoonlijke score checken op de lijst met kernvoorwaarden om een emigratie te laten slagen
• checken van de aandachtspunten om te achterhalen welk type emigrant je bent/jullie zijn

Oriënteren op de bestemming en het woonland

• starten met oriëntatie op mogelijke bestemmingen, voor- & tegens op een rij zetten
• doorspitten van guide books, websites, tv programma's, online communities
• uitzoeken van push en pull factoren van deze bestemmingen
• checken of er speciale migranten(vestigings)programma's en zo ja wat houdt dit in
• verdiepen in immigratiebeleid van de voorkeursbestemmingen; speciale regelingen, voordelen, belemmeringen
• verdiepen in taal & cultuur; in welke mate is een vloeiende beheersing van bijvoorbeeld de taal op bestemming noodzakelijk (en haalbaar?) om er te leven en werken
• verdiepen in achterliggende bestemmingscontext als gezondheidszorg, veiligheid en criminaliteit
• contact leggen met expats die al terplekke wonen en werken; checken of ze openstaan voor het beantwoorden van vragen

Tips:

• gebruik de voorbeelden van push en pull factoren
• gebruik de checklist hoe vorm je je een beeld van het leven in je mogelijke nieuwe woonomgeving

Periodieke meetings plannen voor vertrek naar buitenland

• nplannen van regelmatig overleg met alle mede-vertrekkers (c.q. gezinsleden)
• samen bekijken en bespreken van de opties, voor- en nadelen, haalbaarheden
• bespreekbaar maken van de plannen; met respect voor positieve en negatieve gevoelens van anderen: liever niet bagatelliseren of onderdrukken of romantiseren

Tips:

• leg e.e.a. zoveel mogelijk schriftelijk vast (nuttig gedurende het proces en leuk om later op terug te kijken)
• betrek (zeker je oudere) kinderen tijdig in het oriëntatieproces; je jongere kinderen zodra de kernbeslissing is genomen
• gebruik de checklists voor emigreren met kinderen

Planning maken bij vertrek naar buitenland

• Vertrekplan van aanpak maken

Tips

• gebruik de checklists en maak subtaken per item + een prioriteitstelling
• beschrijf duidelijk wie wat doet + evt. deadlines; betrek daarin zo veel mogelijk alle gezinsleden
• hou het wel flexibel; je taakplanning is een richtlijn waar je ongetwijfeld ook van af zal wijken afhankelijk van ontwikkelingen en nieuwe inzichten

Oriëntatietrip maken voor het wonen in het buitenland

• optie onderzoeken van een oriëntatietrip (verkenningstrips)

Tips

• toeristische locaties: plan deze bij voorkeur in een laagseizoen
• maak veel foto's en aantekeningen tijdens de trip
• gebruik de checklist met aandachtspunten bij het maken van een oriëntatiereis

Begroting maken bij wonen in het buitenland

• overzicht maken van te verwachten uitgaven rondom de emigratie zelf
• overzicht maken van te verwachten inkomsten en dagelijkse woon- en leefkosten in je nieuwe thuisland

Tips

• gebruik de tips en voorbeelden van te verwachten kosten

Kernbeslissing nemen voor het vertrek naar het buitenland

• afweging maken van inkomsten vs. eenmalige (emigratie) kosten en terugkerende woon- en leefkosten
• afweging maken van visumkansen
• afweging maken rondom het vinden van werk, passend onderwijs, kinderopvang en dagbesteding partner
• emotionele afweging maken, met aandacht voor taal en cultuur, heimwee, missen van familie
• afweging maken van alle gezinsleden benoemde voor- en nadelen
• in kaart brengen wat geregeld/helderder moet worden om een definitieve go/no-go te kunnen geven
• maken van een positief, neutraal en negatief scenario + plan van aanpak / gevolgen / "exit-strategie" in alle scenario's
• beslissing nemen: go / no-go

Vertrekperiode bepalen bij wonen in het buitenland

• bepalen van een haalbaar vertrekmoment
• lijst met factoren maken die invloed hebben op vertrekmoment
  • denk o.a. aan koop/verkoop woning, werkgever(s), scholing, tariefstelling vliegtickets, visa, procedures rondom inentingen/gezondheid (zie elders), tijd voor afronding takenlijst, ruimte voor afscheid

Buitenstaanders en sparringpartners inschakelen

• regelen van een sparringpartner die je betrekt bij voorbereiding & die proces bewaakt
• shortlist maken, op basis van voorkeur, gesprekken aangaan op volgorde van voorkeur
• contact leggen met iemand die je goed vertrouwt,  kritisch genoeg is, kan motiveren en tegengas durft te geven
• deze persoon formeel machtigen als "zaakbehartiger"; bv. documenten voor je regelen na emigratie, belastingdienst

Beslissing delen van vertrek naar het buitenland

• beslissing delen met je directe kring: mensen die het dichtst bij je staan

Tips

• geef ruimte aan allerlei soorten reacties en emoties
• ga jezelf niet verdedigen
• overweeg om een centraal informatiemoment te organiseren
• gebruik de lijst met tips hoe je omgaat met mogelijk negatieve reacties van anderen

Start de definitieve voorbereiding 

Oriëntatie op een woning in het buitenland

• basisoriëntatie starten met betrekking tot een nieuwe woonomgeving
• shortlist maken van eisen en wensen
• inplannen van een oriëntatie trip / verkennningsreis - waar haalbaar; zie elders voor aandachtspunten
• inventariseren van woonopties voor eventuele achterblijvende kinderen: eigen woning, internaat, familie etc.
• gebruik maken van de pagina over woonruimte en huizen in het buitenland

Woning in buitenland kopen, huren of regelen

• afweging maken: huren, direct kopen of eerst tijdelijk huren
• ervaringen inventariseren (positief, neutraal, negatief) van andere buitenlanders/Nederlanders in je nieuwe woonomgeving
• inventarisatie maken van makelaars of verhuurders die voldoende ervaring hebben met verhuur of verkoop aan buitenlanders
• minimum eisen én een maximum budget bepalen voor een nieuwe woning (handig tijdens het zoeken van woonruimte)
• contact leggen met een gespecialiseerd bureau of juridisch adviseur over alle wettelijke regelingen rondom het aankopen van een woning als (buitenlands) particulier; denk bv. ook aan eigendomsrecht, grond, erfpacht, recht van overpad etc.
• in kaart brengen van en grip krijgen op alle stappen/fasen in het aankoop- of huurproces en de logische volgorde daarvan;
• foto's maken van de nieuwe koop- of huurwoning en lijst opstellen van de staat van aanwezige c.q. over te nemen goederen
• laten onderzoeken van de staat van je koopwoning (voordat je tot koop overgaat!)
• inzicht krijgen in c.q. deskundigheid inhuren bij het proces rondom de koop- of huurcontracten
• inhuren van een gespecialiseerde lokaal goed ingevoerde onderhandelaar als je tot aankoop van een woning wilt overgaan
• inhuren van een financieel en fiscaal adviseur die de lokale wetgeving goed kent als je tot aankoop van een woning wilt overgaan
• tijdig! regelen van alle benodigde documentatie rondom de hypotheek als je die gaat afsluiten bij de aankoop van een woning
• laten aansluiten van voorzieningen door nutsbedrijven; liefst 24-48 uur voor aankomst
• bouwkundig en taxatie rapport laten opstellen voor aankoop van een woning (staat huis, gebreken, verbouwingsmogelijkheden
• uitzoeken en regelen van de diverse ict-voorzieningen: internet, telefonie, tv/kabel/satelliet (ook desgewenst: Nederlandse radio/televisie)
• verzekeringen en veiligheidsmaatregelen regelen; expathuizen zijn soms een extra gewild target
• gebruik maken van de pagina over woonruimte en huizen in het buitenland

Woning in Nederland verhuren of verkopen bij vertrek naar buitenland

• voorbereiden van de beslissing: verkopen, onderverhuren, in beheer geven of (tijdelijk) leeg laten staan
• bij beëindigen van huur: uitzoeken in welke (originele) staat je de woning moet opleveren en welke eventuele klussen daar uit voort komen (denk aan terugkrijgen van openstaande borg)
• tijdstip afspreken voor het afsluiten van nutsvoorzieningen in je huur- of koopwoning: niet te vroeg (hou rekening met verhuisdag etc.) en niet te laat (onnodige lasten)
• eventueel gebruik maken van een intermediair als je je woning gaat verhuren
• contact opnemen met Belastingdienst Particulieren/Buitenland als je je woning in Nederland aanhoudt zie de pagian over eigen huis of woonruimte in Nederland aanhouden of verhuren bij emigratie of lang verblijf in het buitenland

Oriëntatie op administratie en regelgeving bij wonen in het buitenland

• uitzoeken of er verdragen zijn gesloten tussen Nederland en je nieuwe woonland (denk aan sociale zekerheid, uitkeringen; zie ook Checklist Sociale voorzieningen)
• basiskennis opdoen over de in je nieuwe woonland geldende wetten & regels (schaf bijvoorbeeld een landspecifiek handboek aan als dat verkrijgbaar is)
• verdiepen in gedrag, gewoonten en cultuur, respect voor autoriteiten, aan- en verkoop van onroerend goed, welke goederen mag je wel en niet importeren, etc. juridische geldigheid uitzoeken van contracten en akten die je in Nederland had (testament, euthanasie verklaring, samenlevingscontract, donorcodicil etc.)
• verdiepen in regelingen voor het wel of niet mogen meenemen van Nederlandse uitkeringen
• verdiepen in de sociale voorzieningen ("social security") in je nieuwe woonland (ziekte, uitkeringen, arbeidsongeschiktheid, gezondheidszorg, toeslagen)
• kennis opdoen of verdiepen over wet- en regelgeving omtrent trouwen, scheiden, ziek zijn, overlijden of kinderen krijgen in het buitenland
• procedures uitzoeken rondom uitschrijven auto in Nederland en importeren+inschrijven op je nieuwe woonbestemming, wegenbelasting, kentekenplaten, parkeervergunning, overzetten rijbewijs (opnieuw examen?), lokale verkeersregels etc.
• kennis opdoen over behoud of verlies van Nederlandse nationaliteit, tijdig verlengen van paspoort, stemmen in het buitenland
• checken van de pagina over documenten en juridische zaken bij wonen in het buitenland of emigratie 

Uitschrijven uit Nederland

• aandachtspunten lezen omtrent uitschrijven uit Nederland en uit de Basisregistratie Personen van de Gemeente 
• tijdig uitschrijven bij je woongemeente: 1 tot 5 dagen voor vertrek uit Nederland
• afmelden kenteken auto (Rijksdienst voor wegverkeer) en verrekenen motorrijtuigenbelasting

Oriëntatie op belastingen en fiscale zaken bij wonen in het buitenland

• uitzoeken of er een belastingverdrag geldt tussen Nederland en je nieuwe woonland en wat daarvan de gevolgen zijn
• contact opnemen met Belastingdienst om te kijken of en zo ja welke belastingzaken voor vertrek moeten worden afgehandeld (daarnaast gaat er bij uitschrijven bij gemeente in Nederland automatisch een bericht naar de Belastingdienst, maar dit is kort voor vertrek)
• uitzoeken of je in Nederland nog belastingplichtig blijft (bv. vanwege inkomsten uit werk, pensioen of woning)
• uitzoeken of je recht behoudt op hypotheekrenteaftrek (als je in Nederland een woning aanhoudt)
• uitzoeken of je in aanmerking komt voor vergoeding van extra-territoriale kosten (als je wordt uitgezonden)
• advies vragen aan fiscaal adviseur omtrent voor- en nadelen van "salary split" (arbeidsinkomsten verdelen over meerdere landen)
• opgeven van een toekomstig correspondentie-adres in Nederland
• aanwijzen van een gemachtigde die je belastingzaken kan afhandelen
• checken van de pagina over belastingen en fiscale zaken in het buitenland bij emigratie of lang verblijf

Belastingaangifte doen bij wonen in het buitenland

• afhandelen van openstaande belastingzaken (bv. openstaande premies betalen of ontvangen)
• oriënteren op M-biljet (in jaar van emigratie kan je niet digitaal aangifte doen, alleen via M-biljet)
• verzamelen van inkomens-/vermogensgegevens in verband met opstellen M-biljet inkomstenbelasting (periode 1 januari tot vertrekdatum)
• basiskennis opdoen omtrent conserverende aanslag
• advies vragen aan fiscaal adviseur over voor- en nadelen van fiscaal partnerschap als je in het buitenland gaat wonen

Overige fiscale verplichtingen checken bij wonen in het buitenland

• uitzoeken van voorwaarden bij vertrek naar het buitenland rondom aflossen van persoonlijke leningen, studieschulden en andere schulden aan derden

Algemene zaken verzekeringen voor wonen in het buitenland

• Archief aanleggen voor alle correspondentie met instanties, organisaties en verzekeraars: bewaar alle 'bewijs'stukken voor het geval je later zaken moet kunnen aantonen, zorg dat je makkelijk toegang hebt tot polissen, polisvoorwaarden e.d.
• Toegang regelen en/of checken tot digitale polisomgevingen van verzekeraars voor die polissen die je in Nederland laat doorlopen ("Mijn polis"-omgeving op internet)
• Jezelf bekendmaken met meest eenvoudige manier(en) waarop je schades kunt indienen c.q. kunt claimen bij alle polissen die je laat doorlopen (in Nederland, lokaal en/of internationaal)

Inventarisatie huidige polissen voor vertrek naar het buitenland

• Overzicht maken van je huidige verzekeringspolissen, contractlooptijden, contactgegevens
• Gevolgen onderzoeken van je lang verblijf in het buitenland of emigratie voor lopende verzekeringspolissen; tijdig stopzetten van de relevante lopende contracten
• Afspraken maken over beëindiging van huisverzekeringen (opstal, inboedel, glas etc.), autoverzekeringen etc.: niet te vroeg (onderverzekering), niet te laat (dubbele lasten)
• Doorgeven van correspondentie-adres in het buitenland aan verzekeraars waarbij je de polis in Nederland laat doorlopen

Internationale ziektekosten regelen voor verblijf in buitenland

• Oriënteren via JoHo expatverzekering.nl (voor expats, emigranten en nomads)
• Jezelf bekend maken met c.q. verdiepen in (internationale) ziektekostenverzekeringen. Om in de volgende fase goed advies te kunnen vragen en offertes te kunnen vergelijken besteed je minimaal aandacht aan:
  • Nederlandse zorgverzekeringswet en gevolgen bij lang verblijf in het buitenland of emigratie
  • wet- en regelgeving rondom uitschrijven bij Basisregistratie Personen
  • valt je nieuwe woonland onder de EU en/of een verdrag met Nederland, plus gevolgen daarvan
  • manier waarop je inkomen gaat genereren in of vanuit je nieuwe woonland (heeft gevolgen voor verzekeringsmogelijkheden)
  • standaard van geboden zorg in je nieuwe woonland
  • manier waarop het zorgstelsel in je nieuwe woonland is ingericht (publieke stelsel), eventuele beperktheid van dekkingen of dekkingsbedragen en manier waarop je daar als buitenlander wel, niet of beperkt gebruik van kan maken
  • manier(en) waarop je werkgever uit Nederland en/of je buitenlandse werkgever haar internationale werknemers (+ gezin) dekking biedt voor alle relevante verzekeringsonderwerpen; inhoud van die dekking, voorwaarden en uitsluitingen (denk ook aan internationale reizen, bezoek aan NL e.d.)
  • soorten internationale ziektekostenverzekeringen
  • gevolgen (ook in de toekomst) van je leeftijd op dekking van (internationale) verzekeringen
  • gevolgen van je bestemming voor dekking van (internationale) verzekeringen (molest, negatief reisadvies e.d.)
  • mogelijkheden van verzekerd zijn rondom eventuele kinderwens; wachttijd die je bereid bent te overbruggen
  • op een rij zetten van bestaande aandoeningen bij jezelf en eventuele partner en kinderen (neem dekkingsopties of -uitsluitingen mee bij het aanvragen van advies)
  • mate waarin je in privé en onder werktijd gedekt wilt zijn voor (internationale) aansprakelijkheid en rechtsbijstand (ook voor je eventuele partner en kinderen)
  • verzekeringsterminologie en gerelateerde instanties; bijvoorbeeld inpatient/outpatient, CVZ, CAK, repatriëring, molest, SVB, verzekeringsnemer, verzekerde, medische acceptatie. wachttijd etc.
  • mate waarin je vrije keuze wil hebben voor keuze ziekenhuis, artsenkeuze
  • welke eigen risico's je bereid bent te dragen op welke verzekeringsrubrieken
  • mate waarin bepaalde verzekeringsrubrieken bepaalde maximale dekkingsbedragen mogen hebben (of kies je voor onbeperkte dekking)
  • mate waarin je de verzekeringsduur (eindleeftijd polis) kan beperken of juist onbeperkt wil houden
• Tip: zet e.e.a. op papier; je correspondentie met verzekeringsexperts (zie ook volgende stap) zal met name schriftelijk zijn (voordeel: archiveringsmogelijkheid) en dan is het handig e.e.a. al uitgewerkt te hebben om het proces van vraag en antwoord zo efficiënt mogelijk in te richten.
  • advies vragen van een verzekeringsexert over onder andere:
  • stopzetten van de Nederlandse zorgverzekering
  • wel of niet lokaal verzekeren
  • wel of niet voldoende door je lokale werkgever verzekerd
  • afsluiten van een verzekering voor internationale ziektekosten, tandheelkundige kosten
  • keuze voor aanvullende modules als SOS-hulpverlening, inboedel, reisbagage, annuleringskosten, aansprakelijkheid, rechtsbijstand, ongevallen, arbeidsongeschiktheid
  • mogelijkheden voor dekking van ziektekosten rondom bestaande of gewenste zwangerschap, medische kosten die je voor pasgeborene gaat maken, dekking van ziektekosten voor je kind(eren)
  • mogelijkheden van een eventuele overbruggingsverzekering
  • mogelijkheden wanneer je partner en/of kinderen een andere nationaliteit hebben dan jijzelf
  • mogelijkheden wanneer je als zelfstandige een eigen onderneming in het buitenland gaat runnen
  • eventuele gevolgen van je werkzaamheden in het buitenland voor premie en dekking (evt. premie-toeslagen)
  • opzegtermijnen: per wanneer wil je de verzekering kunnen stopzetten, hoe lang betaal je premie dan nog door
• Bij twijfel over verzekeringsplicht: SVB laten onderzoeken of je nog sociaal verzekerd kunt blijven in Nederland
• Rekening houden met soms tijd vergende trajecten rondom medische keuringen (medische acceptatie): tijdig starten, gereed maken van alle benodige documenten, dossier opvragen bij huisarts, aanvullende verklaringen opvragen bij behandelend artsen, etc.
• Tijdig stopzetten van een eventuele zorgtoeslag (voorkom terugbetaling)

Reisverzekering regelen voor verblijf in buitenland

• Oriënteren oriënteren via JoHo expatverzekering.nl (voor expats, emigranten en nomads)
• Advies vragen van een verzekeringsexert over onder andere:
  • tussentijds bezoek aan Nederland
  • op vakantie gaan vanuit je nieuwe woonland
  • meeverzekeren van gezinsleden, ook wanneer je onafhankelijk van elkaar reist

Pensioenverzekering checken voor wonen in het buitenland

• Achterhalen hoeveel pensioen je reeds hebt opgebouwd
• Toegangsmogelijkheden regelen/checken om vanuit het buitenland in te loggen op Mijnpensioenoverzicht en Mijnpensioen-omgevingen van huidige regelingen
• Verdiepen in gevolgen van je verblijf in het buitenland voor pensioen oriënteren via JoHo expatverzekering.nl (zie onder pensioen)
• Advies vragen van een JoHo verzekeringsexert omtrent voortzetting pensioenopbouw en AOW vanuit het buitenland
• Huidig pensioenfonds op de hoogte brengen van je verblijf in het buitenland c.q. emigratie

Aanvullende verzekeringen checken voor wonen in het buitenland

• Oriënteren via JoHo expatverzekering.nl (voor expats, emigranten en nomads)
• Advies vragen van een JoHo verzekeringsexert over onder andere:
  • transport verzekering inboedel (evt. via de verhuizer)
  • nabestaandenverzekering
  • arbeidsongeschiktheid
  • levensverzekeringen
  • huis- & inboedelverzekeringen voor Nederland en/of het nieuwe woonland
  • aansprakelijkheid en rechtsbijstand, denk bv. ook aan kostbare procedures bij verlies of diefstal van inboedel of wanneer je in het buitenland aansprakelijk wordt gesteld
  • autoverzekeringen

Gezondheid, vaccinaties en medicijnen bij wonen in het buitenland

• tijdig checken van benodigde inentingen en regelen van vaccinatie-paspoort (alle gezinsleden)
• regelen van internationale verklaringen van medicijnen die je voor de eerste periode meeneemt (denk ook aan eventueel extra benodigde formulieren voor bijvoorbeeld opiaten); let op kan enkele weken tot meerdere maanden in beslag nemen!
• uitzoeken welke vergelijkbare medicijnen via welke instanties terplaatse beschikbaar zijn
• regelen van een basisvoorraad medicijnen voor de eerste tijd na aankomst
•  checken van mogelijkheden voor voortgang van behandeling van bestaande aandoeningen
• vertrouwd maken met in je nieuwe woonland vaak voorkomende ziekten & hoe te handelen + blijf op de hoogte van gezondheidsadviezen
• verdiepen in lokale gezondheidszorg: ziekenhuizen, (huis)artsen, tandartsen, kraamzorg; informeer naar ervaringen van eerder geëmigreerde Nederlanders of buitenlanders, verdiep je in gangbare medische procedures & standaarden
• regelen van een laatste medische checkup door je vertrouwde arts in Nederland
• regelen van een laatste controle bij je vertrouwde tandarts in Nederland
• op laten stellen van een internationaal bruikbaar medisch dossier vanuit huisarts, tandarts, keuringsarts (bij medische keuring voor bijvoorbeeld visa of werk) en eventuele andere behandelende artsen; bij voorkeur in Engels en/of de op jouw bestemming gewenste taal
• voor vertrek doorspreken van hoe te handelen bij (ernstige) ziekte of overlijden van jezelf en gezinsleden, maar ook van achterblijvende familie, goede vrienden
• overwegen van het volgen van een EHBO cursus om je zelfredzaamheid te vergroten
• op de hoogte zijn van voorwaarden en procedures van je verzekeraar(s): hoe te handelen in urgente en/of noodsituaties, hoe te handelen bij medische issues, hoe schades in te dienen
• verdiepen in procedures rondom (plotseling) overlijden

Heimwee en cultuurschok bij bij wonen in het buitenland

• verdiepen in de diverse aspecten rondom heimwee en culture shock: bewust zijn van deze processen voorkomt het niet, maar geeft je tools hoe te handelen als het optreedt
• je instellen op een gewenningsperiode
• waar nodig of gewenst gebruik maken van coaching, counselling en relocation organisaties die ondersteunen bij stressvolle perioden voor, tijdens en na vertrek naar het buitenland
• regelmatig monitoren van gedachten en gevoelens bij je (niet-werkende?) partner

Veiligheid bij wonen in het buitenland

• verdiepen in de veiligheidssituatie van de omgeving waar je gaat wonen en/of werken
• informatie inwinnen over hoe te handelen in noodsituaties (oorlog, aardbeving, tyfoon, etc.)
• verdiepen in wat ambassades en consulaten wel en niet voor je kunnen doen
• jezelf op de hoogte houden van formele en informele adviezen rondom veiligheid, wel of niet te bezoeken regio's
• informatie inwinnen onder eerder geëmigreerde Nederlanders of buitenlanders hoe je op te stellen, hoe te handelen: laat je niet bangmaken, maar wees wel bewust
• periodiek bijwerken van je contactenlijst en lijst met noodnummers; regelmatig bespreken van de lijst en procedures met alle gezinsleden
• regelmatig checken van de staat van je (on)roerende goederen: checken van benodigde reparaties aan auto en eventueel technische aanpassingen i.v.m. eisen in je nieuwe woonland (als je een auto meeneemt); in originele staat terugbrengen van je huurwoning als je deze niet aanhoudt

Oriëntatie op wonen in het buitenland

• verdiepen in processen als culture shock en heimwee
• checken van scores van je nieuwe woonland op de diverse culturele dimensies (zie ook aanpassen aan cultuur en culture shock voorkomen)
• verdiepen in processen rondom 'third culture kids' als je voor langere tijd met kinderen naar het buitenland gaat

Gewenning aan wonen in het buitenland

• periodiek vastleggen van je gedachten en ervaringen; dat helpt bij zelfreflectie en om een gestage ontwikkeling te ontdekken
• blijven verdiepen in de cultuur van je nieuwe woonland; je Nederlandse karakter & gewoonten zeker de eerste tijd op de achtergrond houden accepteren dat verhuizen, emigreren en aanpassen een periode van stress met zich meebrengt
• investeren in nieuwe contacten met locals en andere emigranten
• ondernemen van leuke activiteiten, ontspannen
• continu vragen stellen en om hulp vragen
• extra monitoren van je kinderen, geef het goede voorbeeld en geef ook hen de tijd om te wennen en zich aan te passen
• regelmatig checken of je (niet-werkende) partner voldoende dagbesteding heeft en zo nee zoek samen naar oplossingen
• overwegen gebruik te maken van coachingsbureaus als je gewenningsproces langer duurt dan voorzien

Lokale en Nederlandse feestdagen in het buitenland

• nadenken over hoe je invulling wilt geven aan Nederlandse feestdagen en op welke manier je mee wilt doen aan lokale festiviteiten

Planning van terugkeer uit het buitenland

• waar mogelijk tijdig starten met het voorbereiden van een terugkeer; beschouw het eigenlijk als een nieuw "vertrek voor langere tijd"
• aandacht besteden aan alle aspecten rondom terugkeer; van werk tot onderwijs, van verzekering tot cultuur shock
• al voor vertrek nadenken over manieren waarop je na terugkeer betrokken kunt blijven bij je voormalige woonland

Motieven voor terugkeer naar Nederland

• bij twijfel wel/niet terugkeren na een lang verblijf in het buitenland: voor alle terugkeerders in kaart brengen van hun motieven om wel (of niet) te willen terugkeren
• bij een gevoel van onbehagen of heimwee: onderzoeksperiode instellen voordat je overhaast terugkeert; bespreken van je gevoelens met partner en/of ervaren buitenstaander (coach); realiseer je dat het missen van een "thuis"gevoel vaak niet gebonden is aan een woonlocatie of land
• per persoon beschrijven van verwachtingen en persoonlijke doelen rondom en na terugkeer; hou er rekening mee dat de omstandigheden rondom de redenen waarom je (ooit) koos voor vertrek uit Nederland, niet erg veranderd zullen zijn
• tijdig betrekken van alle betrokkenen rondom terugkeer; afhankelijk van gezinssamenstelling en leeftijden hoeft het niet vanzelfsprekend te zijn dat iedereen je wens deelt om terug te keren; soms keert ook niet het hele gezin terug naar Nederland

Bestemming, woonlocatie en woonruimte na terugkeer naar nederland

• heroriënteren op woonomgeving en -regio, mede afhankelijk van wat eventueel al voor je wordt geregeld door bijvoorbeeld je werkgever
• overwegen van een ander terugkeer-land als je niet gebonden bent aan Nederland; een land dat wellicht beter aansluit bij je wensen omtrent leefklimaat, ruimte, kosten van levensonderhoud etc.
• oriënteren op mogelijke overbruggingswoonruimte bij familie, vrienden, kennissen; maak deze periode niet te lang
• overwegen van een (al dan niet tijdelijke) terugkeer naar een omgeving waarin veel expats wonen; zeker als je lang in het buitenland bent geweest
• al vóór terugkeer contact leggen met verhuur- of verkoopmakelaars; ben je nog niet zeker van werk, woonregio, scholen etc. overweeg dan eerst te gaan huren
• rekening houden met het feit dat je terugkeer uit het buitenland geen voorrangspositie oplevert bij woningbouwverenigingen of makelaars
• tijdig contact leggen met huurders als je je woning in Nederland tijdelijk hebt onderverhuurd; duidelijke afspraken maken, rekening houdend met het huurcontract

Regelgeving bij terugkeer na emigratie, werk en lang verblijf in buitenland

• instellen op (soms) enige weerstand richting terugkeerders; zeker als je lang in het buitenland hebt gewoond staat niet iedereen welwillend tegenover terugkeerders die beroep doen op bijvoorbeeld sociale voorzieningen zonder premies te hebben afgedragen in de tijd dat ze in het buitenland woonden
• opnieuw inscbrijven bij de Nederlandse gemeente waar je gaat wonen; o.a. nodig om je aan te kunnen melden voor de (verplichte) basiszorgverzekering. Je hebt hiervoor wel een bewijs nodig waar je gaat wonen (koopakte, huurcontract e.d.)
• heb je de Nederlandse nationaliteit niet meer: tijdig starten met het onderzoeken van het proces om weer Nederlander te worden; doe dit voor ieder gezinslid tijdig want dit proces kan soms flink wat tijd en energie vergen

Verhuizing terug naar Nederland

• kritisch keuzes maken welke spullen uit je (buitenlandse) inboedel ook na terugkeer een plek behouden (geef de rest bijvoorbeeld aan een goed doel)
• checken van douane regelgeving: niet alles mag mee terug
• gebruik maken van de verhuistips bij verhuizing bij lang verblijf in het buitenland

Sociale voorzieningen, uitkeringen en toeslagen na terugkeer uit het buitenland

• kennis updaten omtrent mogelijkheden, waar noodzakelijk, voor het aanvragen van (tijdelijke) uitkeringen; bijvoorbeeld om de eerste periode na terugkeer te overbruggen
• voor terugkeer opbouwen van financiële reserves; het direct krijgen van een uitkering is, afhankelijk van je eerdere woonland, lang niet altijd mogelijk
• pnieuw aanvragen van kinderbijslag, zorgtoeslag, huurtoeslag; daarmee dien je wel een nieuwe "binding" met Nederland aan te kunnen tonen

Belasting en fiscale zaken na terugkeer uit het buitenland

• voor terugkeer: afronden van belastingverplichtingen in het buitenland
• na terugkeer: bij je eerstvolgende belastingaangifte opgeven van je in het buitenland bij elkaar gespaarde of belegde vermogen op; daarbij wordt o.a. gekeken naar het in het buitenland ontvangen salaris en/of andere inkomsten, plus de door jou in het buitenland betaalde belastingen -> het saldo daarvan kan in een aantal gevallen heffingsvrij naar Nederland worden overgeheven
• afrekenen met eventuele openstaande Nederlandse belastingschulden; deze zullen bij terugkeer op je worden verhaald

Werk, onderneming en vrijwilligerswerk na terugkeer uit het buitenland

• tijdig -voor terugkeer- oriënteren op de arbeidsmarkt(kansen) in Nederland & starten met het benaderen van potentiële werkgevers; gebruik je bestaande netwerk
• voordat je terugkeert: voldoende tijd besteden aan professioneel afscheid nemen bij je werkgever; reflecteer op persoonlijke ontwikkeling en documenteer vaardigheden, capaciteiten en talenten waar mogelijk
• tijdig starten met nadenken over functieverwachtingen na terugkeer als je weer bij je (voormalig of uitzendende) werkgever aan de slag gaat; stel je in op tussentijds opgetreden veranderingen in je oude bedrijf
• al voor terugkeer nadenken over de manier waarop alle terugkeerders invulling gaan geven aan hun leven na terugkeer: wie gaat werken, bijbaantjes, vrijwillligerswerkactiviteiten, etc.
• overwegen -indien mogelijk- van een overbruggingsperiode: ga niet te snel weer aan de slag maar gun jezelf (en je gezin) tijd voor heroriëntatie en gewenning
• ga je solliciteren, focus dan op resultaten en bereikte doelen in het buitenland, voorkom dat je verzandt in verhalen hoe avontuurlijk of exotisch het allemaal was; maak voor jezelf een helder verhaal over waarom je (ooit) vertrok en waarom je nu weer bent teruggekeerd; hou het positief
• rekening houden met het feit dat, wanneer je terugkeert bij je (voormalig) werkgever, je in een andere positie terecht kan komen: het bedrijf en je collega's hebben zich uiteraard ook doorontwikkeld

Verzekeringen na terugkeer uit het buitenland

• na inschrijving bij de gemeente weer aanmelden bij een zorgverzekeraar voor de (verplichte) basiszorgverzekering
• rekening houden met een mogelijk medisch acceptatieproces & aanvullende vragenlijsten als je je wilt aanmelden voor vrijwillige aanvullende ziektekostenverzekering
• tijdig regelen van een doorlopende reis- en annuleringsverzekering
• regelen van de diverse andere verzekeringen: van inboedel tot aansprakelijkheid, van WA verzekering (auto) tot ongevallen, en van woonhuis/opstal tot rechtsbijstand

Visum en documenten na terugkeer uit het buitenland

• onderzoeken met welke status (nationaliteit, staatsburgerschap) je terugkeert naar Nederland en of je bijvoorbeeld een verblijfsvergunning of machtiging tot voorlopig verblijf nodig hebt
• regelen van een bewijs van uitschrijving van het land waar je vertrekt (waar mogelijk)
• regelen van registratie van je kinderen in Nederland, als dat nog niet eerder is gedaan
• omzetten van in het buitenland behaalde rijbewijzen
• legaliseren van internationale documenten (trouwaktes, geboorteaktes), certificaten en diploma's (van jezelf, van je kinderen)

Praktische voorbereiding terugkeer na emigratie, werk en lang verblijf in buitenland

• vóór terugkeer voldoende tijd en aandacht besteden aan het afscheid nemen van vrienden, kennissen, collega's; bewaak dat proces extra zorgvuldig als je terugkeert met kinderen (zie ook de tips bij de keuzehulp rondom vertrekken uit Nederland)
• al voor terugkeer contact leggen met andere teruggekeerde expats; contact kan helpen bij het gewenningsproces
• rekening houden met een fase van boosheid of verdriet van je kinderen rondom het "moeten terugkeren"; bereid hen gefaseerd voor op allerlei aspecten van Nederland en maak afspraken over contactmogelijkheden met vrienden die achterblijven
• onderzoeken van activiteiten die je kinderen na terugkeer kunnen ondernemen die hen helpen bij het gewenningsproces; denk aan sport, verenigingen

Onderwijs en taalcursus na terugkeer uit het buitenland

• tijdig starten met het opvragen van internationale schooldossiers
• (her)oriënteren op het Nederlandse schoolsysteem en, afhankelijk van keuzes rondom woonlocatie, voor al je kinderen passend vervolgonderwijs; leg waar mogelijk contact met scholen voor terugkeer
• oriënteren op mogelijkheden voor het opnieuw leren, of aanvullen van je kennis omtrent, het Nederlands
• zijn je kinderen meertalig: uitzoeken van manieren om hun kennis en vaardigheid van de andere talen dan Nederlands op peil te houden
• rekening houden met een soms pittig aanpassingsproces van je kinderen op hun nieuwe school; systemen zijn anders dan gewend, omgang met docenten en leeftijdsgenoten is anders, etc.
• indien mogelijk: zodanig inplannen van het terugkeermoment dat het logisch past in de schoolcarrière van je kind(eren)
• uitzoeken of je kind eenmaal terug op school tijdelijk een schoolbuddy kan krijgen, die hem of haar (opnieuw) wegwijs maakt
• bij studerende kinderen: ruim voor terugkeer naar Nederland starten met aanmeldprocessen, zoeken van woonruimte, studieverenigingen e.d.

Cultuur en culture shock na terugkeer uit het buitenland

• volgen van een culturele voorbereidingscursus als je lang uit Nederland weg bent geweest; Nederland zal veranderd zijn in de tijd dat je weg was
• rekening houden met een gevoel van ontheemding of vervreemding; zelfs de voormalige eigen woonomgeving kan in de tussentijd flink veranderd zijn
• rekening houden met het feit dat niet iedereen zal begrijpen dat het terugkeren uit het buitenland een flinke schok teweeg kan brengen, dat terugkeerders moeite kunnen hebben met zich opnieuw aanpassen
• (opnieuw) verdiepen in de verschillende culture shock fasen; pas op dat je een niet te negatieve houding ten opzichte van Nederland aanneemt na een inspirerende tijd in het buitenland
• instellen op het Flying Dutchman syndroom, bij jezelf of bij je kinderen (zie ook cultuur en culture shock voorkomen)
• hulp vragen bij het opnieuw wennen aan Nederland en verdiepen in de factoren die van invloed zijn op dit gewenningsproces
• rekening houden met het feit dat vooral voor jonge kinderen "Nederland" net zo vreemd is

Gezondheid en veiligheid na terugkeer uit het buitenland

• regelen van internationale medische dossiers (huisarts, kliniek, ziekenhuis, tandarts), nog vóór vertrek
• na terugkeer regelen van een medische check-up van alle gezinsleden; idem tandarts
• aanmelden bij huisarts en tandarts in je nieuwe woonregio; informeer naar eventuele wachtlijsten en recente ontwikkelingen