Reizen met kinderen

• ieder kind is anders, maar de gewenningsperiode van kinderen na emigratie varieert van ongeveer drie maanden (vertrouwd raken met lokale taal) tot ongeveer een jaar (gevoel van rust en weer lekker in hun vel zitten).
• laat je kinderen eerst in hun directe woonomgeving wennen voordat je in je enthousiasme allerlei uitstapjes in je nieuwe woonomgeving gaat maken. Let in deze fase meer dan ooit op een positieve stimulerende opvoedstijl; geef ze ruimte om zelf te ontdekken maar help waar dat nog niet vanzelf gaat.
• geef uiteraard het goede voorbeeld: zorg dat je de taal kent, zodat je contact met andere ouders kunt leggen, kan helpen met huiswerk, kan communiceren met de leerkracht, en je kind kan zien dat communiceren in een nieuwe taal leuk is.
• regel vrij snel een oppas: het geeft jezelf ruimte voor het ontdekken van je nieuwe omgeving en opbouwen van een netwerk. Zowel huishoudelijke hulp als oppas kunnen jou maar zeker ook je kinderen, na een eerste gewenningsperiode, helpen in het aanpassingsproces, het begrijpen van lokale gewoonten en bij het leggen van nieuwe contacten. Kijk of je (ook) oudere mensen als oppas kunt aanstellen; dat kan je kind een opa/oma gevoel teruggeven, ook al is het natuurlijk geen echte familie.
• als je werkt met huispersoneel: let erop dat je kinderen leren altijd respect te hebben voor hen en betrek je kinderen ook in het runnen van het huishouden: stimuleer eigen verantwoordelijkheid en meedoen.
• geef je kinderen na aankomst minimaal een aantal weken de tijd; in die periode kunnen kinderen door spanningen en nieuwe indrukken ziekteverschijnselen vertonen, van houding veranderen of tijdelijk terugvallen in hun ontwikkeling. Ook het karakter van je kind kan, al dan niet tijdelijk, veranderen bij emigratie: ze trekken zich terug omdat ze zich niet goed kunnen uiten, of worden juist extreem druk. Zorg voor een periode van rust en regelmaat, richt zo snel mogelijk de kinderkamer in met voor hen vertrouwde items (waar mogelijk betrek hen bij het inrichten!), zorg voor een vast dag- en weekritme en probeer achter het gedrag van je kind te kijken.
• ook al is je neiging wellicht om in de nieuwe taal van je woonomgeving tegen je kinderen te praten: communiceer vooral in het Nederlands: dat geeft juist in de eerste maanden een rustpunt en het stimuleert je kind om te delen wat er in hem omgaat in een voor hem vertrouwde taal.
• zoek contact met eveneens geëmigreerde gezinnen in je nieuwe woonomgeving, die de culture shock fase goed doorgekomen zijn. Hun kinderen herkennen het proces van gewenning, kunnen tips geven of gevoelens bevestigen...maar zijn ook voorbeelden van 'dat het minder wordt of over gaat'.
• het over laten komen van het beste vriendje of vriendinnetje van je kind(eren) draagt een risico met zich mee, maar kan vaak enorm helpen in het gewenningsproces. Zeker als je je eigen kind de regie geeft over het programma tijdens de dagen dat er bezoek is; vaak laat je kind dan opeens vol trots de nieuwe woonomgeving zien. Maak heldere korte-termijn afspraken voor een vervolgcontact wanneer men weer huiswaarts gaat.

Nederlandse kinderen zijn gewend altijd en overal hun mening te geven, zelfs als ze niet zoveel van het onderwerp afweten. Stel je voor dat je dom overkomt! In de eerste jaren in Japan kwam ik volgens vrienden vaak over als een betweter. Gelukkig kan ik tegenwoordig beter mijn mond houden.

Japan emigrantenzoon

Mijn advies aan ouders die gaan emigreren: regel zo snel mogelijk een goede oppas. Dan kun je allebei je eigen dingen doen. In Nederland kon ik terugvallen op onze ouders. Dat gemis heeft veel impact in je dagelijks leven, in Nederland breng je de kinderen makkelijker even bij opa en oma. Daardoor waren we in onze vrijheid beperkt. En omdat mijn man een fulltime baan had, was vooral ik in het begin in mijn vrijheid beperkt. Mijn man paste zich juist snel aan, zijn leven was georganiseerd, hij ontmoette allerlei nieuwe mensen.

Griekenland emigrant

• tijdens de eerste 18 levensjaren wordt de basis van de identiteit van een kind gelegd door de ouders; vaak sterk doordrenkt van de eerste of thuis cultuur van ouders zelf.
• als mens leer je ook door de manier waarop de omgeving (ouders, sponsororganisatie, media, school, tweede of host cultuur, eerste of thuis cultuur, leeftijdsgenoten, verzorgers, etc.) dit al dan niet terug reflecteert.

Voor TCK’s (Third Culture Kids) is juist deze omgeving niet stabiel tijdens de ontwikkelingsjaren; hij of zij is voortdurend aan het switchen tussen verschillende rollen:

• Buitenlander rol:
  • als een TCK in een andere cultuur woont dan zijn (of haar) eerste of thuis cultuur, dan zit hij in de ‘Buitenlander rol’.
  • de TCK ziet er duidelijk anders uit en denkt ook vaak vanuit een ander perspectief dan de (lokale) omgeving om hem heen.
  • dit is een rol, die de omgeving ook naar hem zal terug reflecteren.
• Geadopteerde rol:
  • als de TCK'er lang genoeg in de tweede of host cultuur woont, dan zou hij gevoelsmatig in de ‘Geadopteerde rol’ kunnen terugvallen.
  • een rol waarbij hij er nog steeds duidelijk anders uit ziet, maar bepaalde aspecten van de cultuur heeft opgenomen in zijn culturele identiteit.
  • hij is gaan denken vanuit een soortgelijk perspectief.
  • dit is een rol, die de omgeving niet naar hem zal terug reflecteren.
• Verborgen migranten rol:
  • bij terugkeer naar de eerste of thuis cultuur, het thuisland of paspoortland van zijn ouders, vallen veel TCK’s in de ‘Verborgen migranten rol’.
  • zij  zien er hetzelfde uit en hebben dezelfde nationaliteit als de omgeving, maar het perspectief is compleet anders.
  • zij denken en gedragen zich anders dan de omgeving om hen heen.
  • dit is een rol, die de omgeving ook niet naar hen zal terug reflecteren.
• Spiegel rol:
  • de ‘Spiegel rol’ is alleen weg gelegd voor individuen die hun ontwikkelingsjaren hebben doorgebracht binnen een (mono-)cultuur; een ongrijpbaar ideaal voor vele TCK’s.
  • het is dus een rol die nooit bereikt wordt, maar waar wel echt naar verlangd kan worden.

De ‘Geadopteerde rol’ en de ‘Verborgen migranten rol’ zijn voor veel TCK's verwarrend. Hun belevingswereld immers strookt niet met de buitenwereld. De wereld om hen heeft een beeld van wie ze zijn, maar dat beeld is anders dan hoe zij zich voelen.

Third Culture Kid... Als mensen mij vragen welk land ik vandaan kom, zeg ik dat ik een TCK ben en daarna leg ik dat begrip uit. Voor mij voelt het als een warme herinnering in mijn jeugd, als weerbarstig niet wortelen daarna in Nederland, en inmiddels ook als een erkend gegeven. De groep waar ik mee identificeer, zijn de TCKs. Het heeft mijn horizon verbreed en mijn gedachten verdiept. Ik heb het zelfs omgebogen naar een vervolgstap in mijn carrière: inmiddels doe ik mijn promotie onderzoek over TCKs.

Third Culture Kid

Ze heeft in haar jeugd in vele landen gewoond. Op de meeste plekken was ze duidelijk een buitenlander, iemand die er anders uitzag en anders dacht. Er niet bij horen was een gegeven. Bij terugkomst in Nederland had het anders moeten voelen. Ze is immers een geboren Nederlander. Ze ziet eruit als een Nederlander. Ze probeert altijd te denken en te doen als een Nederlander en wist inmiddels wel wat ze moest doen en zeggen. Maar natuurlijk zou het voor haar nooit voelen. Met de terugkeer naar Azië hoopte ze een plek te vinden waar ze thuishoort. Een gevoel dat ze nooit eerder had mogen ervaren.

Uit de uitgave van Denise Drost-Ridder 'Waar dan ook'

Uit onderzoek is gebleken dat er een aantal veel voorkomende kenmerken te benoemen zijn voor Third Culture Kids (TCK) of Cross-Cultural Kids met hun multiculturele persoonlijkheden:

• Communicatief:
  • TCK’s hebben vaak een verhoogde interpersoonlijke sensitiviteit, ze moeten vaak nieuwe situaties aanvoelen voordat ze deze daadwerkelijk kunnen begrijpen.
  • ze hebben een hogere tolerantie voor miscommunicatie.
  • moeten meer moeite doen om te blijven communiceren met vrienden via social tools, om daarmee het gebrek aan "fysieke tijd samen" te compenseren.
  • TCK’s ontwikkelen cross-culturele intelligentie: de capaciteit om effectief te functioneren over nationale, etnische, en bedrijfsculturen heen.
• Flexibel:
  • als je vaak bent verhuisd heb je als kind relatief zelfstandig om leren gaan met veranderingen van cultuur, veranderingen van taal, schoolsysteem en heel belangrijk sociale contacten.
  • TCK’s zijn daardoor instaat zichzelf telkens opnieuw uit te vinden in een nieuwe sociale context.
  • TCK’s hebben een heel breed wereldbeeld, ook wel dimensioneel perspectief genoemd, en begrijpen dat er meerdere manieren zijn om naar een situatie te kijken.
• Ongebonden: TCK’s zijn vaak niet gehecht aan een geografische plek.
• Bewust van tijdelijkheid van sociale aspecten en leven in het algemeen:
  • TCK’s doen vaak niet aan koetjes en kalfjes. Daar is simpelweg geen tijd voor.
  • Vriendschappen ontwikkelen zich randsnel en verdwijnen even snel.
  • Op internationale scholen verliezen en winnen zij minstens twee vriendschappen per jaar.
  • TCK’s accepteren ook de tijdelijkheid van vriendschappen, maar dat wil zeker niet zeggen dat het geen pijn doet om ze te verliezen.

Er zijn dus vele voordelen voor Third Culture Kids, maar er zijn ook zeker uitdagingen voor TCK’s, waarvan je als ouder bewust moet zijn.

Ik had een Franse collega die ooit eens tijdens een internationaal congres tegen mij zei dat zij mij maar vreemd vond. Ze had mij zitten observeren en ik had mij tijdens het mingelen met Aziaten, Aziatisch gedragen, bij de Arabieren, Arabisch en bij de Amerikanen, Amerikaans. Dit allemaal terwijl ik gewoon mijzelf was.

Third Culture Kid

Haar ouders zijn in Nederland geboren en getogen. Zij niet. Ze is een Nederlandse zonder dat ze in Nederland geboren is of er lang gewoond heeft. Een Nederlandse, die het Engels beter beheerst dan het Nederlands. Voor haar is Nederland slechts een van de vele landen, die genoteerd staan in haar paspoort. Een van de vele landen waar ze gewoond heeft. Wat moet je dan in alle eerlijkheid antwoorden als iemand je vraagt waar je vandaan komt?

Tijdens overgangen van culturen gaat een Third Culture Kid (TCK), bewust of onbewust, zich herdefiniëren ten opzichte van de nieuwe culturele norm. Rondom de TCK-ervaring zijn 3 coping strategieën beschreven:

• de Kameleon past zich makkelijk aan de culturele norm. Bij repatriëring bijvoorbeeld, kan de TCK'er geheel of gedeeltelijk de TCK-achtergrond verzwijgen en gaat zich conformeren door de kleding, taal en attitude aan te nemen van de omgeving.
• de Schreeuwer zet zich af tegen de culturele norm. De schreeuwer laat heel expliciet weten dat hij of zij niet zijn zoals de mensen om zich heen en dat zij zeker ook niet van plan zijn zo te worden.
• de Muurbloem neemt een non-identiteit aan om het risico te mijden dat hij of zij bekend zou kunnen komen te staan als iemand, die de culturele norm niet kent. Hij of zij blijft daarom een tijd aan de zijlijnen observeren.

Geen mens is hetzelfde; dit geldt sterker voor TCK’s dan wie dan ook.

• sommige TCK’s kunnen altijd op dezelfde manier omgaan met veranderingen of kunnen gebruik maken van verschillende combinaties van coping strategieën.
• de gebruikte strategieën kunnen ook veranderen in verschillende ontwikkelfasen.

‘Ik ben géén Nederlander,’ zeg ik. "Ik heb je inschrijvingsformulier gezien en het staat er toch duidelijk op, het is toch jouw nationaliteit?", zegt mijn gesprekspartner. ‘En toch ben ik géén Nederlander', zeg ik.

Typerende TCK uitspraak, uit de uitgave van Denise Drost-Ridder 'Waar dan ook'